Маданият ва санъат

ТАРСЕЪ (араби — гавхар нишонидан ба чизе), 1) аз пешахои халкии точикист иборат аз нигинакори кардани чизе (масалан, камарбанд); 2) аз санъатхои бадеии лафзи — иборат аа мувозинати калимахои мисраи якум бо дуюм аз чихати сифату микдор. Родуёни хола-хона овардани бахшхои сухан ва Шамси Кайси Рози «мусаччаъ гардонидани калимот», «мутасови …

ТАСДИР (араби — садр кардан), ак навъи санъати бадеии радд-ул-ачз ила-с-садр, яъне овардани калимаи садр (аввали мисраи якуми байт) дар охири мисраи дуюм: Посбононро иваз созанд рузону шабон, Дил вале хохад, ки бошам рузу шабхо посбон. (М. Турсунзода). Ин санъат барои таъкиди матлаби шоир ахамияти калон дорад. Р. Мусулмокулов.

ТАРИКАТ (араби — рох, равиш, мазхаб), аз мафхумхои асосии тасаввуф буда, як зинаи хатмии такомули ахлокию маънавии соликро ифода мекунад; одатан баъди шариат ва пеш аз хакикат (баъзан маърифат) меояд. Истилохи Тарикат дар асри 9 пайдо шудааст,. Тарикат коида, тала- бот ва зинахои махсус — макомотро молик буда, ба тавба, …

ТАРКИББАНД шеърест иборат аз чанд банд, ки ба воситаи байти восила ба хам пайваста мешаванд. Хар банди Таркиббанд шеъри алохида (касида, газал) аст дар мавзуъхои мухталиф. Аз тарчеъбанд бо он фарк мекунад, ки байти восилааш баъди хар банд тагйир меёбад. Масалан як банди Таркиббанд-и Чоми (ки аз 7 банд иборат …

ТАРКИБОТ, мачмуи махсуси чойгиршавии оханг, наво ва таронахо дар мусики. Дар таълифоти илмию назариявии мусикии асрхои миёна ин истилохро дар шакли ракаба ( ) ба маънии танзим ва мураттабсозии таркиботи мусики истифода намудаанд. Дар асрхои минбаъда мохияти Таркибот тагйир ёфта, зимни он асари мусикии мучаз ва охангеро ифода мекарданд, ки …

ТАРОНА суруд ва охангест дар мусикии халки. Дар гузашта тарона дар вазни рубои 6 шеърхои ба хамин вазн мувофик сароида мешуд, аз асрхои 8—9 ин чониб маълум аст. Хатто бар вазни тарона шоирон касида (чакома) мегуфтанд. Унсурулмаолии Кайковус дар «Кобуснома» чунин гуфтааст: «… аз он чи андар вазнхо, хеч вазне …

ТАРАБХОНА, кушке буд дар мавзеи Боги Сафеди Хирот. Бино ба маълумоти Абдурразоки Самарканди, соли 1411 Шохрух сохта будааст. Вале аз руи маълумоти Бобур онро гуё солхои 1449—57 Султон Абулкосим бино кардааст. Дар давраи Султон Абусаид Мирзо деворхои дохилаш бо тасвири манзарахои разм музайян шудааст. Тарабхона иморати дукабатаву гунбаздори зебое буда, …

ТАНОСУБ яке аз санъатхои бадеии маънавист. Бино ба он су суханвар дар асараш бояд чунон калимахоеро истифода намояд, ки яке ба дигаре тааллук дошта, хамдигарро пурра карда тавонанд: Рах ёфтиву дар шаби торик давиди, Хангоми сахар чун шафаки сурх дамиди. (М. Турсунзода Мафхумхои байти мазкур— «рах ёфтан», «шаби торик», «давидан», …

ТАНСИКУССИФОТ (араби тартибдихи ва — хосиятхо), як навъ санъати бадеист, ки мувофики талаби он сифатхои ашё паи хам баён мешаванд. Тансичуссифот ду тарзи истифода дорад: Яке чида шуда омадани сифатхои ашё: Шигарфе, чобуке, чусте, далере, Ба хар оху ба кина тундхус. (Низоми). Дигаре, сифатхо паи хам, ба хукми ибораи мусалсал …

ТАНОФУР (араби — нафрат кардан, аз якдигар дури чустан), танофури куруф, иллатишеърро гуянд, ки дар натичаи пай дар хам омадани овозхо (харфхо)-и махрачашон ба хам наздик ба вучуд меояд. Талаффузи ин овозхо душвор аст ва ба гуш сахт мерасад. Мувофики гуфтаи Родуёни танофур ду хел мешавад: овози (танофури хуруф) ва …