Илм

И, и-и заданок, харфи 35-уми алифбои хозираи точикист, ки дар асоси харфи И ба вучуд оварда шудааст. Варианти заданоки овози и буда, талаффузаш хам ба хамин фонема монанд аст. Шакли навишти чопиаш Ии, дастнависаш Ии мебошад. Дар алифбои арабиасоси точики (то 1930) бо (Ей), ки дар охири калима меояд, сабт …

К (ке), харфи сию шашуми алифбои хозираи точикист, ки дар асоси харфи К-и алифбои руси ба вучуд оварда шудааст. Овози хамсахои зичи забончаги (увуляри)-и бечарангро ифода мекунад. Дар алифбои арабиасоси точики (то 1930) коф ном дошта, ба шакли .. ишора мешуд. Дар алифбои лотиниасоси точики (1930—40) шакли чопиаш  дастнависаш буд. …

КАВС (ар. — камон), номи мохи нучуми солшумории хичрии шамси (таквими бурчи низ гуянд), ки аз 29 (30) руз иборат буда, такр. ба 22 нояб.—22 дек. солшумории милоди рост меояд.

КАБАТИ МАСКУН, кабати археологи, кабатхои таърихан дар натичаи фаъолияти инсон бавучудомадаи заминро гуянд, ки аз осори маданияти модди иборатанд. К. м. объекти асосии хафриёти бостоншиносист. К. м.-и хар як ёдгори (кароргох, бошишгох, касаба, каср, хонаи икомати, коргохи хунармандони кадим ва г.) чихатхои хоси худро дорад. Бозёфтхо аз ин ё он …

КАВСАЙН, аломати дугонаи китобатист барои чудо кардани калимахои алохида ё кисмхои чумла, ки матни асосиро шарху эзох медихад. Дар математика К.-ро барои ишораи тартиби ичрои амалхои математики истифода мебаранд. К. мукаррари — ( ), квадрат» —( ислими — {—), моил ва шикаста <       > мешавад.

ГОРШИНОСИ, спелеология (аз юн. spelaion — гор ва …логия), илмест, ки бо омухтани горхо — пайдоиши онхо, морфология, микроиклим, обу наботот, хайвоноти хозира ва кадимии горхо, бокимондахои маданияти моддии одамони асри санги, тасвирхои руи шах, хайкалхо ва тарзи истифодаи имрузаи онхо машгул аст. Азбаски аксари горхои калон дар натичаи дар …

ЯШМ (ар. ), яшб, яшп, чинси кучии тахшинии андаке метаморфшударо гуянд, ки аз заррачахои кварц, баъзан халцедон таркиб ёфтааст. Аксар вакт ба сифати омехта минералхои гематит, гётит, хлорит, актинолит, гидрооксидхои манган ва г. дорад. Гуногунрангии Я. ба омехтахои таркибаш вобаста аст. Я. санги мустахкам (сахтиаш 5,5—7) ва ношаффоф мебошад. Рангаш …

ЯДРОХОИ СЕХРОМЕЗ, ядрохои атомиеро гуянд, ки адади протонад (Z) ё нейтронхои таркиби онхо (N) «сехромезанд»: Z = 2, 8, 20, 28, 50, 82 ва N – 2, 8, 20, 28, 50, 82, 126. Ин ададхо аз он сабаб «сехромез» ном гирифтаанд, ки дар хамин киматхо кабатхои протониву нейтронии ядро комилан …

ЮРА, давраи (системаи) юра, дар таърихи геологии Замин давраи дуюми эраи мезозойро гуянд, ки 190—195 млн сол мукаддам огоз ёфта 55—58 млн сол давом кардааст. Номи давра аз к-хои Юра, ки дар Франция ва Швейцария вокеанд, гирифта шудааст. Истилохи «Ю.»-ро с. 1829 геологи франсави А. Броньяр аввалин бор истифода бурд. …

Я (я), харфи сиву сеюми алифбои хозираи точикист; аз алифбои руси гирифта шуда (1940), 1) дар аввалу мобайн ва охири калимахо, баъд аз аломати чудои овози ча-и йотбарсар — йа (як, равия, Яман, ямину ясор, такьягох, тарбиятгар ва г.), 2) дар калимахои иктибоси баъд аз хамсахои нарм (мулоим) овози садоноки …