Илм

ФЕРОМОНХО, як навъ моддахои химиявиро гуянд, ки гадудхои экзокрини (ё хучайрахои махсус)-и хайвонот хосил мекунанд. Феромонхои хар як фард ба мухит хорич шуда, ба рафтор ва баъзан ба инкишофу тараккиёти фардхои дигари хамон намуд таъсир мерасонанд. Таркиби феромонхо гуногун аст. Он дар хашарот лисбатан пурра омухта шудааст. Истифодаи феромонхо барои …

ФЕ, фои муваххада, фои саъфас, харфи бисту якуми алифбои араби ва бисту сеюми алифбои арабиасоси точикист, ки овози хамсадои лабудандонии бечаранги рогро ифода мекунад. Харфи ф аз харфи «пе» —и алифбои финики пайдо шудааст. Маънои калимаи «пе» «дахон» мебошад. Дар забони адаби ва гуфтугуии точик ба чои якдигар омадани овозхои …

ФЕБА, яке аз радифони сайёраи Зухалро гуянд. Диаметри Феба ба 300 км, масофааш аз маркази сайёра то Офтоб ба хисоби миёна ба 12950 хазор км баробар аст. Соли 1898 астрономи аморикой У. Пикорипг кашф намудааст. Феба дар атрофи Зухал давр мезанад, самти харакаташ ба самти чархзани дар гирди мехвараш мукобил …

ФИЗИКАИ СТАТИСТИ, механикаи статисти, як фасли физика буда, хосиятхон чисмхои макроскопиро ба сифати системахое тадкик мекунад, ки аз адади калони заррахои якхела, молекулахо, атомхо, электронхо иборатанд. Аз ин чихат онро назарияи млкроскопи хам меноманд. Физикаи статисти услубхои статистии тахкикотро истифода мебарад, ки ба назарияи эхтимолиятхо такя мекунанд. Физикаи статисти ба …

ФИЗИКА, (аз юнони phusis — табиат), илмест дар бораи табиат, ки хосиятхои одди ва умдаи олами моддиро меомузад. Физика асосан илми тачрибавист, яъне асоси конунхои онро далелу бурхонхои тачрибави ташкил медиханд. Дар ин конунхо таносубхои микдори дар шакли формулахои математики ифода ёфтаанд. Физика ду сохаи аз як тараф мустакил ва …

ФАТАЛИЗМ (аз лотини fatalis — сарнавишт, такдир), чахонбиниест, ки падидахои табиат ва ходисоти чамъиятро ба такдир ва сарнавишт вобаста намуда, хама гуна тасодуф ва озодиро дар чараёни фаъолияти инсон рад мекунад. Аввал фатализм дар тасаввуроти асотири пайдо шуда, инсонро мутеи ходисоти табиат ва куввахои фавкуттабии медонист. Баъди ташаккули динхои расмии …

ФАРХАНГ, Лугат, китобест, ки дар он вохидхои забони (калимахо, иборахо, морфемахо ва гайра) бо тартиби муайни омада, асли баромад, маъно, мавриди истифода, тарчумаи онхо ба дигар забон дода мешавад. Фарханг дар даврахои хеле кадим ба вучуд омада (нигаред Лексикография), баробари ташаккули забони адаби таракки кардааст. Ду гурухм асосии Фарханг вучуд …

ФАРГОНИТ, минералест аз гурухи абракхои урандор; [UО2]3 [VО4]26Н2О. Сахтиаш 2—2,5; зичиаш 3310 кг/м3. Дар шакли кристаллхои сафеду зарди тунук ё тангачамонанд вомехурад. Бинобар аввалин бор дар водии Фаргона ёфт шуданаш онро Фаргона номидаанд.

ФАРСОИШ, чараёни дар руи замин ё дар кисмхои ба сатх наздики он порашави ва дучори тагйироти химияви гардидани чинсхои кухиро гуянд, ки дар натичаи пасту баландии харорат, таъсири химиявии хаво, об ва органиамхо ба амал меояд. Фарсоиш физики (механики), химияви ва органики (дар натичаи таъсири организмхои зинда) мешавад.

ФАРСАНГ  фарсах, парсанг, ченаки масофа. Маълумоти аввалин оид ба фарсанг дар Авесто, инчунин дар асархои мулллифони асрхои 9—10 мавчуд аст. Дар замонхои кадим ба чои фарсанг сангро кор мефармуданд. Аксари олимон дарозии 1 фарсангро 6—8 км муайян кардаанд. Аммо фарсанг дар мавзеъхои мухталиф гуногун буд: дар асри 19 дар Бухоро, …