Илм

ФИШОРИ РУШНОИ, фишорест, ки рушнои ба чисми фурубаранда ё инъикоскунанда таъсир мекунад. Онро бори аввал П. Н. Лебедев дар тачриба мушохида намуд. Фишори рушнои натичаи импулси фотонхои фурураванда ва инъикоси валда Мебошад. Хангоми таъсири нури Офтоб ба чисмхои бузург нихоят кам аст.

ФЛАВИНХО (аз лотини flavus — зард), пайвастхои органикии табииеро гуянд, ки дар таркиби хамаи хучайрахои зинда мавчуданд. Онхо моддахои фаъоли биологии мухиманд (масалан, рибофлавин ва хосилахои он), ки дар чараёни оксиду баркароршавии моддахо дар организм иштирок мекунанд.

ФИКСИЗМ (аз лотини fixus — сахт, тагйирнопазир), фарзияи геологист оид ба тагйирнопазирии мавкеи хушкихои руи Замин ва роли халкунандаи харакатхои амудии тектоники дар инкишофи кишри Замин. Факсизм акси мобилизм аст.

ФИЛОГЕНЕЗ (аз юнорни рhylon чинс, зот ва …генез) филогения, инкишофи таърихии оргашгзмхо (намуд, чинс, оила, симф ва гайра)-ро гуянд. Истилохи «Филогенез»-ро соли 1866 эволюсионисти немис Э. Геккелъ чори кардааст. Филогенез ва конуниятхои онро филогенетика меамузад. Хангоми омузиши Филогенез вазифаи асоси тачдиди тагйири тадричии хайвонот, наботот, микроорганизмхо ва муайян намудани пайдоишу …

ФИЛОЛОГИЯ (юнони рhilolojia — сухандусти, донишдусти), мачмуи илмхои ичтимои—забоншиноси, адабиётшиноси, таърих ва гайра, ки ба воситаи тахлили забон ва услуби осори хатти (матн) таърихи маданияги маънавии инсониятро омухта, мохияти онро ошкор месозанд. Асоси тахкики филологиро матн ташкил менамояд ва ин тахкик ду чанба дорад: яке чанбаи махдуд, ки ба омузиши …

ФИЗИКАИ ХИМИЯВИ, илмест, ки охири солхои 20 ва аввали солхои 30 дар хамбастаги бо физикаи атом ва механикаи кванти ба вучуд омадааст. Тадкикоти сохти электронии атомхо, хусусияти молекулахо, кинетика, механизмхо, зинахои ибтидоии реакцияхо бо истифодаи усулхои физики (оптикию спектри, тахлили структурии рентгени, микроскопии электрони ва гаайра), инчунин усулхои квантию химиявии …

ФИЗИКАИ ЯДРОИ атом, як фасли физикаро гуянд, ки оохти ядрои атом, хосиятхои он, кохиши радиоактиви ва кояуниятхои реакцияхои ядроиро меомузад. Физикаи ядрои дар маънои васеи калима физикаи заррахои элементариро низ дар бар мегирад. Ваъзан техникаи ядрои ва энертетикаи ядроиро, ки кайхо боз ба сокахои мустакили тадкикоти илми табдил ёфтаанд, чузъи …

ФЕНОЛОГИЯ (аз юнони phinomena — зохиршави ва …логия), илмест оид ба ходисахои мавсимии табиати зинда. Вобаста ба дигар шудани фаслхои сол ва шароитхои обу хаво тагйир ёфтани олами наботот ва хайвонотро меомузад. Ба он мухлати гул кардан, барг баровардан, пухтани меваю тухми наботот, аз хоби мавсими бедор шудани хайвонот, давраи …

ФЕЪЛ, яке аз хиссахои нутк аст, ки амал ва холату вазъиятро хамчун амал мефахмояад. Феъл дорои категорияи шахс, шумора, тарз, замон ва сига, шаклхои тасрифи ва гайритасрифи (масдар, сифати феъли, феъли хол), ду намуд (мутлак ва давомдор) мебошад. Феъл се замон (хозира, гузашта, оянда) дорад. Замони хозира дорои шаклхои зерин …

ФЕРМИЙ (лотини Геrmium), Гm, элементи химиявии радиоактиви сунъи хосилкардашуда аз гурухи III системаи даврии Менделеев; раками атоми 100, мансуби актиноидхо. Изотопи нисбатан устувораш 257Гm (давраи нимкохишаш 80 шаборуз). Ба шарафи Э. Ферми Ферми номида шудааст.