ТАВХИД

ТАВХИД (ягонаги, вахдат), таълимоти диниест, ки яккаю ягона будани худоро дар «ло илоха иллаллох» ифода мекунад. Мафхуми худо дар давраи политеизм дар байни арабхо маълум буд, вале ин мафхум худохои оомониеро ифода мекард, ки хануз яккаву ягона набуданд. Мухаммад гояи вахдати сетонаи (худо-падар, худо-писар ва рухулкудс) масехиятро, ки мохиятан маънои ширки дошт, рад намуд ва эълон кард, ки худо яккаю ягона аст.

Дар масъалаи хакку халк — чи гуна аз вахдат ба вучуд омадани каорат — дар Куръон ягон акидаи муайяну мураттаб сабт нашудаст. Ин масъала дар афкори фалсафи ва ирфонии мутафаккирони Шарк мавриди барраси карор гирифт ва дар боб акидахои гуногун ба миён омаданд. Масалан, Тавхиди тасаввуфи аз Тавхиди дини фарк мекунад. Чуллобии Хачвири дар «Кашф-ул-махчуб ли арбоб-ил-кулуб» кавд кардааст, ки «хакикати тавхид хукм кардан ба яквагии худост. Ин Тавхид се хел аст. Навъи якуми он Тавхиди хак аст, ки ахадияти худовандро ифода мекунад. Навъи дуюмаш Тавхиди хакку халк аст, ки вахдатро инъикос менамояд ва навъи сеюм Тавхиди халку хак аст, ки гояи вахдату касратро дар ягонаги тачассум мекунад.
Дар афкори ирфони, дар зинаи фано масъалаи ваздат ё худ хулул бо худо ба миён гузошта шуд. Дар зинаи бако касрати хамин вахдат дар ашёи олами беруна зохир мешавад.
Тавхиди динию ирфони асоси илми вадошта, факат акидаи монотеистиро талкия мекунад. М. Хазраткулов.