РАСИШИ МЕВА

РАСИШИ МЕВА, пухтани ме в а, мачмуи тагйироти морфологию биохимиявии мева, ки дар натичаи он тухм пурра ба зоими растанихои нав мубаддал мегардад, мевапарда бошад, тухмро мухофизат ва пакн мекунад. Баъди гардолудшавии гулхо дар растанихои мевадор гурак пайдо мешавад, ки бошиддат месабзад. Дар дохили гурак ташаккул ва расиши тухм ба амал меояд, ки он ба инкишоф ва расиши мевапар­да низ мусоидат мекунад. Ташаккул ва расиши тухм дар меваи хушк ва тар гуногун мешавад. Дар мевачоти хушк ин просесс асосан боиси беобшавии бофтахо мегардад. Масалан, дар лубиёихо мевапарда бурма ва хачман хурд гашта, дар растанихои хушадор мевапардаи хушканда ба пусти тухм пайваст мешавад. Дар мевачоти тар (сероб) мевапарда аз хисоби бофтахои гурак ё гулбанд (гулчоя) инкишоф меёбад. Дар на­тина микдори хучайрахо, андозаи онхо, инчунин ташаккули фосилаи байнихучайрави афзун мешавад. Инкишофи меваро ба ду давраи асоси чудо мекунанд: давраи якум аз бордоршавии хучайратухм то расиши тухм ва ба охир расидани сабзиши мевапарда давом мекунад, давраи ду­юм — то расиши пурраи мевапарда. Дар давраи якум тухму мевапарда бошиддат ташаккул меёбад ва аз баргхо босуръат моддахои гизои ва об дохил мешаванд. Дар тухм ва мева бештар просессхои синтези моддахои сермолекула — сафеда, равган, ангиштоб (охар, селлюлоза, моддахои пектини) ба амал меоянд. Дар давраи дуюм аломатхои морфо­логию биохимиявии мева тагйир меёбад: вай мулоим шуда, ранг, таъм вa буи махсус пайдо мекунад. Дар ии тагйирот просесси нафаскаши, ки бофтаи меваро бо энергия таъмии мекунад, охамияти калон дорад. Дар мева хосил шудани эти­лен ба нафаскаши хеле мусоидат мекунад. Дар давраи расиш микдори охар, кислотахои органики ва фенолхо (моддахои даббоги) кам ва пайвастхои нитрогендору канди халшаванда чамъ мешаванд; дар натича мева таъм пайдо мекунад. Мулоимшавии мева ба тагйироти таносуб ва холати полисахаридхо, алалхусус моддахои пектипии деворахои хучайра вобаста аст. Хангоми расиш пегментхои таркиби пуст, магз ва шираи хучайраи мева тагйир меёбад (одатан хлорофилл вайрон ва каротиноидхо, антосианхо ва дигар пегментхо хосил мешаванд). Дар натичаи синтези спирт, алдегидхо, эфирхои мураккаб, терпенхо мева буи махсус пайдо мекунад. Танзими просессхои Расиши меваро фитогормонхo ба амал мебароранд.

Ад.: Биохимия растений, М., 1968; Леопольд А., Рост и развитие рас­тений, М.,. 1968, гл. 17; М е т л и ц к и й Л. В., Биохимия плодов и овощей, М., 1970; Сапожникова Е. В.. Пекти­новые вещества и пектолитические фер­менты, М., 1971.