МОНОТЕИЗМ

МОНОТЕИЗМ (аз моно… ва юн. theos — худо), як системаи эътткодхои диниест, ки баръакси политеизм ба тасаввурот дар бораи худои ягона (яккахудои) асос ёфтааст. Дар адабиёти дини масехият, дини яхуди ва ислом динхои монотеисти дониста мешаванд. Вале мафхуми Моноскоп нисбист, зеро хеч як дин комилан монотеисти нест. Моноскоп дар мархилаи муайяни инкишофи таърихии дин пайдо шудааст. Дар давраи таназзули сохти авлодию кабилави ва ташаккули давлатхои кадим худохои кабилахои гуногун дар як «пантеон» чамъ мешуданд ва аксар худои кабилаи пурзур чои аввалро мегирифт. Дар баъзе холатхо кохинони ин худо уро ба худои ягона ё асоси табдил медоданд (мас., Мардук дар Бобулистон), дар баъзе холатхои дигар шохон парастиши худои ягонаро ба парастиши анъанавии кохинон мукобил мегузоштанд (ислохоти динин Аменхотепи IV дар Миср). Моноскопи нисбатан чидди аввалин бор дар миёнахои хазораи 1 то м. дар байни яхудиён (дайри Ядво дар Байтулмукаддас) хукмрон гашт. Моноскопи катъие, ки дар асри 7 дар нимчазираи Арабистон баркарор карда шуд, ахкоми асосии исломро ташкил дод (Ниг. Тавхид). Маълумотхои илми муосир даъвохои хомиёни динро дар бораи он ки гуё Моноскоп дини кадим ин инсоният аст, рад мекунанд.