ХАНТИ-МАНСЙСК (то соли 1940- Остяко-Вогульск), шахр, маркази Округи автономии Хантию Мансихои вилояти Тюмени РСФСР. Бандари дарёи дар дарёи Иртыш. Ахолиаш 26 хазор нафар (1974). Корхонаи калонаш — комбинати консерви мохи. Хочагии чангал низ таракки кардааст. Музеи кишваршнноси дорад. Он соли 1931 хамчун посёлкаи коргари бунёд шуда буд. Аз соли 1950— …

ХАНТИХО (худ хантэ-одам гуянд), халкест аз гурухи угорхо. Дар округхои автономии Хантию Мансихо (12, 2 хазор нафар) ва Ямалу Ненец (6,5 хазор нафра) зиндаги мекунанд. Дар СССР хамагй 21 хазор нафар (1979). Забонашон хантист.

ХАРДАЛ, хардал (Вгаssica junsea), гиёхи яксолаест аз оилаи чилликгулхо. Пояаш сершох, аз 50 то 150 см кад мекашад. Гулаш майдаи зард, гилофакаш зугуташакл, нугаш борики дарафшмонанд, тухмаш майда, зардтоб, чигари ё сиёхтоб (вазни 1000 донааш 1,8—4,5 г). Xардал зироати сармобардор аст. Давраи нашваш (барои дон) 90—140 руз; барги навъхои сабзавотии …

ХАНЧАР, корди дудамаи нукборикеро гуянд, ки аслихаи чанги ба шумор меравад. Аввалхо ханчарро аз шохи хайвонот, инчунин аз санги чакмок месохтанд. Сонитар онро аз мис, биринчи, охан ва аз пулод месохтаги шуданд. Ханчари пулодиро бо гилоф (наём)-и заррин ба камар мебастанд. Ханчар чузъи либоси миллии баъзе халкхои Кавказ низ ба …

ХАРЗА (Магtes flavigula), як навъ дарранда (аз Дарозпи танаш 55—80 см, думаш такрибан 40 см, вазнаш то 5,7 кг. Дар чангалзор зиндаги мекунад, ба дарахт нагз мебарояд. Хоянда ва паррандахоро сайд мекунад, ба хайвонхои сумдори майда низ хамла карданаш мумкин.

ХАНЧАРИХО (Аgavaceae), як оилаи гиёххои бисёрсолаи кадбаланди дарахтмонандро гуянд. 10 чинс (кариб 450 намуд)-и ханчарихо асосан дар нохияхои камбориши тропикиву субтропикии Африкаи Шимоли ва Маркази, шимоли Америкаи Чануби, чазирахои хавзаи бахри Кариб ва Осиёи Шарки меруянд. Вале намудхои асосии ханчарихо дар Мексика ва чануби. ШМА месабзанд. Ханчарихои худруй дар олами …

ХАРЗАХРА (Verium), чинси растанихои захрнокест аз оилаи кандирихо.

ХАНЧАРИ, агава (Аgаvа), як чинси растанихои бисёрсола аз оилаи ханчарихо. Ханчариро дар СССР чун растании ороиши ва бештар дар гармхонаи богхои ботаники, богу чорбоги сохилхои бахри Сиёхи Кавказ ва чануби Крим мепарваранд. Ба парвариши ханчариро дар Боги ботаникии Институти ботаникаи Академияи Фанхои РСС Точикистон соли 1936 сар кардаанд; то ин …

ХАЛИФА (араби —ноиб, чойнишин), сардори давлати динию теократии мусулмони ё худ хилофатро гуянд. Дар ахди аввали ислом ва дар сунни сардори чамоаи мусулмони баъзе вазифахои Мухаммадро ба ухда дошт. Хар як халифа бояд аз тарафи чамоа интихоб мешуд ва хаёти онро мувофики шариат ба рох мемояд. Чахор халифаи аввал —Абубакр, …

ХАР, маркаб, дарозгуш (Еquus Аsinus), хайвонест токасум (аз чинси асп). Хари вахши дар Африка (хари нубияги ва сомалиги) ва Осиё (гур ё гурхар, онагр, киянг) вомехурад. Xар хайвони маъмули хонагист. Се гурухи зоти хар маълум аст: 1. Хари хурдчуссаи Африка ва Осиё (кадаш 80—105 см); зоти хархои ин гурухро дар …