Ilm

ENERGIYaI ATOMi, energiyai yadroi, energiyai dokhiliyadroiest, ki dar natijai reaksiyai yadroi ba vujud meoyad. Haddi aksari energiyae, ki az in yo on yadro khorij shuda metavonad, energiyai bandishi yadroi mazkur ast. Energiyai bandish az energiyai jozibai mutaqobili nuklonho (ki az asari quvvahoi yadroi ba vujud meoyad va ba adadi nuklonhoi …

ENZIMOLOGIYa (az enzimno… va ,logiya), yak fasli biokhimiyaro guyand, ki fermentho va reaksiyahoero meomuzad, ki katalizatori onho ferment ast.

ENZIMHO (az yun. ep — andarun va iyme — turshoni), nomi digari fermentho.

ABULQOSIM (soli tavallud va vafot nomalum), shoir va tabibi tojik (asri 16). Padarash Mavlono Darvesh Husayni tabibi khosai Alisheri Navoi bud. Muvofiqi malumoti «Muzakkir-ul- ahbob»-i Nisori Abulqosim juziyoti ilmi tib va digar ilmhoi rasmii davrashro az khud karda bud. Barobari in Abulqosim dar shoiri dast doshta, dar navhoi gunoguni adabi …

ENTROPIYa (az yun. entropia — gapdish, tabdilot), funksiyai holati sistemai termodinamikiro guyand (Odatan bo S ishorat meshavad) Tagyiroti E. (dS) dar jarayoni muntazam ba nisbati miqdori garmii (dQ) az sistema khorijshuda yo ba sistema dokhilshuda bar harorati termodinamikii (T) sistema barobar ast. Jarayonhoi nomuntazam dar sistemahoi izolyasiyashuda bo ziyod shudani …

EOLIT (az yun. eos — shafaqi pagohi, subhdam va lithos — sang), nomi davrai qadimtarini asri sang dar arkheologiyai a. 19. E. guyo az digar davraho az rui eolitho judo meshud. Dar ilmi hozira istilohi «E.» istifoda nameshavad. Nig. niz Asri sang.

EOLITHO (az lot. eos — shafaq va lithos — sang), sangporahoero guyand, ki az sababi ba oloti qadim bisyor shabohat doshtanashon bostonshinoson sahvan oloti odamoni jamiyati ibtidoi meshumoridand. Holo malum shudaast, ki chunin sangporahoi tegador shakli tabiii onho budaast.

EOSEN (az yun. eos—shafaqi subh va kainos — nav), qismi (zamoni) eosen, qismi miyonai sistemai (davrai) paleogenro gqyand. Nomi E.-ro avvalin bor s. 1833 geologi anglis Ch. Layel ba ilm dokhil kard. S 1855 boloi E. ba qismi (zamoni) oligosen va poyoni E. ba qismi (zamoni) paleosen judo karda shudand.

ELEKTRONIKA, ilmest dar boral tasiri mutaqobili elektronho bo maydonhoi elektromagniti va dar borai usulhoi sokhtani asbobu afzori elektroni, ki baroi intiqol, tahiya va mahfuz doshtani akhbor istifoda meshavand. Dar E. tasiri mutaqobili elektronho ham bo makromaydonho dar fazoi korii asbob va ham bo mikromaydoni dokhili atom molekula yo panjarai kristalle …

ELEKTRONIKAI KVANTI, radiofizikai kvanti, yak fasli fizikaro guyand, ki qonuniyatho va usulhoi hosil kardan va taqvlit dodani mavjhoi elektromagnitii dar prosessi nurafkanii majburi hosilshuda, sokhtu khususiyathoi taqviyatdihandahovu generatoroni kvanti va istifodai onhoro meomuzad. Taqviyatdihandahoi kvantii favqulbalandbasomad, lazerho, stavdarthoi kvantii basomad, magnitometrhoi kvanti, giroskophoi lazeri va g. mahsuli E. k. meboshand.