«РИСОЛАИ МУСИКИ»

«РИСОЛАИ МУСИКИ» асари Начмуддин Гавхарии Кавкабии Бухорои, ки асри 16 таълиф шудааст. «Рисолаи мусики» аз мукаддима, 12 маком (фасл) на хотима иборат аст. Дар мукаддима аз хусуси илми мусики ва максади таълифи асар сухан меравад. Макоми аввал «Дар шарафи илми мусики», макоми дуюм «Дар баёни маънии мусики ва таъини мавэуи у», макомхои сею-му чорум «Дар таърифи иагма» ва «Дар таърифи буъду чипс» ном до-раид. Кавкабй дар таърифи буъд, чинс ва чамъ гуфтахои Форобй, Иб-ни Сиио ва Сафиуддини Урмавиро далол мсорад. Макомхои папчуму шашум «Дар баёни пардахои аслй», «Дар писбати овоэахо ва шуъбахо» буда, рочеъ ба пандоиши макомхо ривоятхо дорад. Ипчупин 6 овозо, 2-1 шуъба, нисбатн опхо ба маком-хо, роххои хосили шуъбахо ва г. муфассал тахлил шудаопд. Макоми хафтум «Дар баёни таркибот» тах-лили 12 маком, 24 шуъба ва ама-лияи истифодаи опхоро дар бар мо-гирад. Макоми хаштум «Дар таъ-рифи накра» аст. Кавкабй дар ин чо сабабу фосилауо ва сохти знхофип онхоро тахлил мекунад.
Макоми нухум «Дар таърифи икоъ», макоми дахум «Дар адвори зуруб* ном дорад. Кавкаби мегуяд, ки зарбхо дар мусикии форс-точик >12 ва дар мусикии араб 6-то мебошанд. У схемахои асрини доирахои зарбиро нишон додааст:
Яъне доираи «Хазач» аз се зарб ва хашт накра, ду сабаби хафиф ва як фосилаи сугро (тан тан тананан); доираи «Уфар» аз шаш накра, як сабаби хафиф ва як фосилаи сугро (тан тананан) ва доираи «Дуяк» вз се зарб, хашт накра ва ду фосилаи сугро (тананаи тананаи) таркиб ёфтаанд. Макоми ёздахум «Дар тасниф» ва макоми дувоздахум «Дар баёни аксоми ба хасби усул аз хам мумтоз» ном доранд. Хотима «Дар риояти холот ва таъини авкот» аст. Ду нусхаи мукаммали «Рисолаи мусики» дар захираи дастнависхои шаркии Академияи Фанхои Иттифоки Республикахои Советии Сотсиалисти Союз Советских Социалистических Республик СССР ва Республикаи Советии Сотсиалистии Узбекистон тахти ракамхои 468 ва 2257 махфуз аст.