Номография

Номография (аз юн. nomos—конун ва …графия), фасли математика аст, ки назария ва усулхои амалии сохтани номограммахоро меомузад.

Хусусияти номограмма аз он иборат аст, ки хар як накша сохаи додашудаи дигаргуншавии тагйирёбандаро ифода мекунад ва хар як кимати тагйирёбандахо дар он соха дар но­мограмма бо элементи геометрии муайян (нукта ё хат) тасвир мешавад; тасвири киматхои тагйирёбандахое, ки ба хам вобастагии функсионали доранд, дар номограмма аз руи мувофикати барои як навъи номограм­махо (масалан, номограммаи тури, номограммаи транспаранти) умуми муайян карда мешавад.

Дар расм мисоли номограммае оварда шудааст,.ки ба­рои аз руи киматхои додашудаи хак (тег) а ва  хисоб намудаии а_у (яке аз кунчхои мукаррар кардани хаки дастгохи металлбури) хизмат меку­над. Вобастагии байни ин бузургихо аз руи формулаи

муайян карда мешавад  номограмма аз се шкала иборат аст: шкалаи кунчхои а_у, шкалаи кунчхои а ва шкалаи кунчхои ф. Нуктахои хар як шкала тасвири киматхои тагйирёбандаи мувофик мебошанд. Номограмма тавре сохта шудааст, ки ифодакунандаи се нуктаи киматхои а_у, а ва  хамеша дар як хати рост мехобад. Аз ин чо бевосита усули хисобкуни аз руи номограм­ма бармеояд: барон хисоб кардани а_y, дар шкалахои а ва  нуктахои ба киматхои додашудаи а ва  мувофикро ёфтан ва аз ин ду нукта хати рост гузарондан лозим. Ин хати рост дар шкалаи а_у аз нуктае мегузарад, ки ба кимати матлуби а_у мувофик меояд. Дар номограммаи овардашуда хати рости пунктирии нуктахои ба киматхои а = 7,5° ва  = 4° мувофики шкалахои а ва  -ро ба хам мепайвандад. Аз руи номограмма аён аст, ки а_у = 62 °.

Номограммахо аз руи усули тасвири тагйирёбандахо ва тарзи додашудани мувофикати онхо аз хам фарк мекунанд.

Ад.: Глаголев Н. А.. Курс номо­графии, 2 изд., М., 1961.