ЯХДОН

ЯХДОН, 1) олати техникист, барои дар харорати паст нигох доштани хуроквори ва диг. махсулоти аудвайроншаванда. Я. хочаги ва саноати мешавд.

Дар Я.-хои хонаги хунуки ва яхро бо тарзи сунъи хосил мекунанд. Онхо вобаста ба навъи агрегатихунуккуни ба Я.-хои компрессиони, абсорбциони ва термоэлектри (дар асоси истифодаи эффекти хунуккунии тепмоэлектри) чудо мешаванд.

Вобаста ба таъинот ва вакти нигохдории махсулот чор хели Я.-хои хонаги мавчуданд: барои махсулоти яхнакарда (камераи пастхарорат надорад), кутохмуддат (чанд шаборуз), миёнамуддат (то 2 хафта) ва дарозмуддат .(то 3 мох). гаир аз он, нисбат ба сохташон Я.-чои собит (руи фарши, девори ва г.) ва Я.-чои сайёр (асосан Я.-чои абсорбциони ва термоэлектри); мувофики шумораи камерахо Я.-чои як, ду ва секамера аз руи .Харорати дохили камерахо Я. Хои то —6*С (камера бо як ситорача ишора карда мешавад), то —12 С (бо ду ситорача) ва то —18°С (бо се ситорача) мавчуданд. Дар Я.-хои мукаммал яхи буркунакро ба воситаи олати автомати ё нимавтомати об карда аз камера дур мекунанд. Я.-чои абсорбциони дар навбати худ вобаста ба манбан гармкуни электри, гази, карасинй ва муштарак мешаванд. Я.-чои абсорбционии карасиниро бештар дар киштихо ва ба сифати аппарати сайёр истифода мебаранд.

Нахустин Я.-и компресслони с. 1910 дар ШМА ва Я.-и абсорбциони с. 1925 дар Швеция сохта шуданд. Истехсоли Я.-и термоэлектри дар нимаи дуюми с-хои 50 ба рох монда шуд. Дар СССР аввалин Я.-и компрессиони с. 1939 (ХТЗ-120), Я.-и абсорбциони с. 1945 («Гаэоахшарат») ва Я.-и термоэлектри (намунахои тачрибави) с. 1951 пайдо шуданд. Холо аксарияти Я.-чои хонаги компрессиони мебошанд. Истехсоли Я.-хои абсорбциони 5—10%-ро ташкил медихад.

Дар Точикистон з-ди истехсоли Я.-хои хонаги с. 1965 ба кор cap кард. Аввалин махсулоти он Я.-и компрессионии КШ-160 модели «Помир» (гунчоиши камерааш 160 дм3) буд, ки накшаи онро Бюрои конструкторию технологии махсус оид ба мошинсози, ш. Душанбе кашидааст. Минбаъд завод Я.-хои навъи КШ-160 (модели «Помир-2», «Помир-4», «По-мир-7»)-ро истехсол намуд. Я.-и саноати чун корхонаи мустакил аз амбори сардони (платформахои автомобил ва г. о. дорад), шуъбахои мошини ва конденсатории дастгохи сардони (олати барои хунуккунии об), резервуарчо, ст. насос (барои таъмини об), бинои маъмурию маищи ва г. иборат аст. Ончо вобаста ба вазифаашон истехсолоти, таксимоти (барои савдои яклухт, бандари, тичорати барои шабакахои савдо ва хуроки умуми) мешаванд; 2) сандуки чармин, ки дар он асбобу анчом нигох медоранд.

Я.-чои саноати вобаста ба гунчоиш ва шароити майдони сохтмон як ё бисьёрошьёна мешаванд. Одатан Я.-чои саноатие, ки гунчоишашон аз 10 хаз. т зиёд аст, бисьёрошьёна мебошанд.

В. Алодин.