ТЕША, олати дуредгарист, ки бо вай чуб метарошанд. Хануз аз ибтидои асрхои миёна дар байни халкхои Осиёи Миёна, аз чумла то чикон хамчун олати рузгор маъмул буд. Тешаро аз пулод ё охан ва дастаи онро аз чуби сахт месозанд. Хелхон гуногуни Теша (пойтеша, устотеша, тешаи кошуктароши, тешаи шонатароши, тешаи табактароши …

ТЕШИКТОШ, магораи давраи палеолити мансуб ба хазорахои 50— 40 то мелод, ки дар баландии 1500 м аз сатхи бахр дар дараи кухии Заутолушсой, наздикии дехаи Мачои вилояти Сурхондарёи РСС Узбакистон вокеъ аст. Солхои 1938—30 А. П. Окладников тадкик намуд. Масохати умумии хафриёти Тешиктош 147 м2. Иборат аз панч кабати маскун …

ТЕРМОФОСФАТХО, як навъ нурии минералиро гуянд, ки 18—34% Р2О5 дорад. Хокаи вазнини хокистарранг аст. Аз руи хусусиятхои физикию химияви ба томасшлак монанди дорад. Онро хангоми дар трубопечхо гудохтани (1000— 13000С) фосфатхои табии (фосфоритхо ё опатитхо) бо иловаи намакхои ишкори (сода, ишкор, сулфатхои натрий, калий ё магний), силикатхои ишкории табии (фонолит, …

ТЕШИККАЛЪА димнаи кушки мансуб ба асрхои 6—8 (замони афригихо), ки дар вохаи Бургуткалъаи Хоразм вокеъ гаштааст. Кушк такрибан дар маркази хавлии чоркунча чойгир аст. Сатхи хавли зиёда аз 10000 м2. Дар натичаи тахкики бозёфтхо маълум гардид, ки деворхои дохилии Тешиккалъа ва хонаи дар маркази кушк буда тахминаи ба асри 6, …

ТЕРМОХИМИЯ (аз термо… ва …химия), яке аз фаслхои термодинамикаи химиявиро номанд; дар он ходисахои хароратие омухта мешаванд, ки зимни реакцияхои химияви чараён мегиранд. Усули тачрибавии Термохимия калориметрия мебошад. Зарурияти тадкики эффекти гарми ва гармигунчоишро аввалин шуда (1752— 54) М. В. Ломоносов нишон додааст. Нимаи дуюми асри 18. Ч. Блэк, А. …

ТЕХНИКАИ ХИСОБ, мачмуи воситахоеро гуянд, ки барои автоматонии амалхои хисоб, халли масъалахои мураккаб истифода мешаванд; як сохаи техника мебошад, ки лоихакаши, истехсол ва истифодаи хисобмошинхоро меомузад. Олоти хисоби сохташон одди (абак, чути хитои) хануз то милод истифода мешуданд. Дар асри 17 асбобхои хисоб аз кабили чадвали Непер, чадвали логарифми, мошинаи …

ТЕРМОРЕЦЕПТОРХО (аз термо… ва …рецептор), нуги торхои асабро гуянд, ки ба тагйири харорат (бадан ва мухит) хассосанд. Асосан дар кабати пуст чойгиранд, Терморесепторхои сарди ва гарми алохидаанд. Терморесепторхо дар танзими харорати организм ва гомеостаз иштирок мекунанд.

ТЕХНЕСИЙ (лотини Тесhnetium, аз юнони technetos — сунъи), Тс, элементи химиявии радиоактив аз гурухи VII системаи даврии Менделеев; раками атоми 43, массаи атоми 98,9062. Технесий яке аз элементхоест, ки мавчудияти онро хануз пеш аз кашф шуданаш Д. И. Менделеев асри 19 пешгуи карда буд. Дар табиат ба микдори кам (10-10г …

ТЕРМОС, зарферо гуянд, ки харорати хуроку нушокихоро нигох медорад. Олими англис Ч. Дюар ихтироъ карда буд. Гармишави дар зарфи Дюар факат аз хисоби нурафкани ва гармигузаронии деворахои зарф ба амал меояд. Барои кам кардани нурафкани ба девораи зарф нукра андуда мешавад. Термосхо аз руи таъинот рузгори ва махсус (барои муассисахои …

ТЕХНИКА (аз юнони techne — санъат, махорат) , мачмуи воситахои фаъолияти одам барои амали гардонидани процессхои истехсоли ва конеъ намудани талаботи гайриистехсоли чамъият. Болга, дастгохи бофандаги, мошини буги, асбобхои андозагири аз оддитарин воситахои Техника мебошанд. Кисман ё пурра иваз кардани функцияхои истехсолии инсон (чисмони ва фикри) максади асосии Техника аст. …