ТЕЛЛУР

ТЕЛЛУР (лотини Теllurium), Те, элемени химиявии гуухи VI системаи даврии элементхои Менделеев; раками атоми 52. массаи атоми 129, 60, мансуби элементхои нодир. Дар табиат 8 изотопи собити адади масаашон 120, 122—126, 128, 130 маълум аст, ки дар байни онхо 128Те (31.79%) на Тс (34,48%) бештар дида мешавад. Аз изотопхои сунъиаш маъмултаринашон 127Те (Те1/2- 105 шаборуз) ва 129Те (Тв1/2-33.5 шаборуз) мебошанд. Олимони немис Ф. Мюллер Теллурро соли 1782 кашф кардааст ва М. Клапрот ин ихтироъро тасдик карда, ба он «теллур» ном додааст. 1 • 10~7% кишри Заминро ташкил мекунад. Дар магма ва биосфера микдори теллур хеле кам аст. Теллур аз баъзе чашмахои гарми асризамини якчоя бо S, Аg, Аu, Рb ва элементхои дигар такшон мешавад. Як катор конхои гидротерми ва металлхои ранга низ маълуманд, ки дар онхо микдори Теллур хеле зиёд аст. Теллур металли сафеди нукратоб; I гуд. 450°С; I чушиш 990°С; зичиаш 6250 кг/м3. Конфигурацияш электронхои кабати беруниаш 5з2 5р4; дарачаи оксидшавиаш —2; +4, +6 баъзан +2. Хосияти химиявиаш ба S на Sе монанд аст. Бо оксиген оксидхои ТеО, ТеО2,, ТеО3, бо гидроген (дар вакти гарм кардан. H2Те бо галогенхо ТеСе2, ТеВг, ТеГ, ТеГ6 ва гайра) хосил мекунад. Теллур бевосита бо гайриметаллхо (5, Р) ва металлхо пайваст мешавад. Теллур дар истехсоли шишаи чигарранг ва сурх, Вi2Те3, ва Sb2Те3, дар термогенераторхо, СdТе дар батареяхои офтоби ва гайра истифода мешавад.
Теллур дар бофтахои хамаи растанию хайвонот хаст. Дар растанихое, ки дар хокхои сертеллур месабзанд, микдораш ба 2· 10-4—2,5· 10-3% ва дар хайвонот кариб 2• 10—6 мерасад. Ба организми одам хар шаборуз ба воситаи хураку об 0,6 мг теллур. ворид мешавад. Микдори аз хад зиёди теллур барои организм зарар дорад.