Маълумоти охирин
Главная / Чугрофия / КАЗОКИСТОН

КАЗОКИСТОН

kazaxstan

КАЗОКИСТОН, Республикаи Советии Социалисти (Казак Советтик Содиалистик Республикасы, Казахстан), дар чан.гарби кисми осиёгии СССР вокеъ буда, бо Хитой дамсархад аст. Масох. 2717,3 хаз. км3. Ахолиаш 16028 хаз. наф. (1986), казокхо, русхо, украинихо, немисхо, тоторхо, узбекхо, уйгурхо ва диг. Ахолии шахри — 57 % 19 вилоят, 221 район, 83 шахр ва 204 птш дорад. Пойтахташ ш. Алмаато. Кисми гарбии республикаро пастихои Назди-каспий ва Турон, марказиро талистони Казокистон, шимолиро канори чанубии хамвории Сибири Гарби, кисмхои шарки ва чан. шаркиро системаи к-хои Олтой, Тарбагатой, Алатови Чунгар ва Тиёншон ишгол кардаанд. Иклимаш нихоят континентист. Харор. миёнаи янв. аз —18С дар шимол то —ЗТ дар чануб. Июль 19°С дар шимол, 28—ЗО’С дар чануб. Боришоти солона дар шимол то 300 м, дар биёбон камтар аа 100 мм, дар куххо то 1600 мм. Дарьёхои калонтарин: Иртыш, Урал, Чу, Сир; кули Балхаш, кисман б-хои Арал ва Каспий. Хоки худуди К. сйёх, хурмои, бур, хокистарранг, дорчини. Асосан растанихои дашти ва биёбони меруянд.

Чамъияти синфи дар худуди хозираи К. дар а-хои 2—1 то м. ба вучуд омадааст (иттиходи давлати Кангюй). Дар миёнаи а-хои 6—8 Хоконии Турк, давлатхои тургашхо -ва дарлучхо, дар а-хои 9—12 давлатхои огузхо, Карохониён вучуд доштаанд. Дар а. 11— авв- а. 13 ба ин сарзамин салчукиён, кидониён ва мугулхо тохтанд. Ох. а. 15 хонии Казок ба вучуд омад, ки он ба жузхо таксим шуда буд. Дар авв. а. 16 халкияти казок асосан ташаккул ёфт. Дар а. 18 жузхои Хурд ва Миёна, дар с-хои 60 а. 19 Жузи Калон ихтиёран тобеияти Россияро кабул карданд. Дар ох. а. 19—ибт. а. 20 аввалин кружокхои С.-д. ба вучуд омаданд. Мехнаткашони К. дар Рев-1905—07, Шуриши с. 1916-и Осиёи Миёна, Рев. Февраль ва Рев. Октябрь (1917) иштирок кардаанд. Хокимияти Совети дар саросари К. аз нояб. 1917 то февр. 1918 барпо карда шуд. Марти 1920 чанги граждани катъ гардид. 26 авг. 1920 дар хайати РСФСР РАСС Кирг. таъсис ёфта, 19 апр. 1925 РАСС Каз. ном гирифт. С-хои 1921—22 ислохоти обу замни гузаронида шуд. Аз 5 дек. 1936  чун республикаи иттифоки ба хайати СССР дохил гардид. Бо орденхои Ленин (1956, 1979, 1982), Революцияи Октябрь (1970), Дустии Халкхо (1972) мукофотонида шудааст.

Партияи Коммунистии К. Соли 1937         таъсис ёфтааст. 1 янв. 1986 шумораи аъзоёни партия 775992 наф. ва номзадхо ба аъзогии партия 34784 наф. буд; аъзоёни комсомол —2527309 наф., аъзоёни иттифокхои касаба — 7337546 наф.

Дар натичаи дигаргунсозихои социалисти К. ба республикаи индустриявию х. к.-аш коллективии мутаракки табдил ёфт. Махсулоти саноат с. 1979 нисбат ба с. 1940-ум 31 маротиба афзуд. Маъданхои ранга, металлхои нодир, ангишт, нефт (Манкишлок Эмба), гази табии, маъдани охан (конхои Соколов, Сарбай ва Лисаков), маъданхои хромит, манган ва фосфорит истихроч мекунанд. Ст. электрни обии калон (дар Иртыш), ст-хои электрии харорати дар Дараганда, Чимкент ва .г; истехсоли энергияи электрик 74,6 млрд кВт’С (1984). Сохахои мухими саноаташ: металлургияи ранга (дар Балхаш, Дездозган, Уст-Каменогорск, Леянингорск, Чимкент ва г.), металлургияи сиёх (Темиртов, Октеппа, Ермак), мошинсозии гуногун (Алмаато, Караганда, Павлодар), саноати К. химия (нурихои минерали, кислотаи сулфур, наху ресмони химияви дар Каротов, Чимкент, Дамбул ва диг. чойхо, истехсоли масолехи бинокори, саноати сабук, хуроквори (корхонахои гушту шир, канд, мохи, равганкаши ва г-)’. Дар натичаи корам намудани заминхои нав ва бекорхобида (1954—00) К. ба яке аз нохияхои калони галлакории СССР табдил ёфт. Махсулоти умумии х. к, с. 1979 нисбат ба с. 1940-ум 7,6 маротиба афзуд. Майдони киштзор 36 млн га: заиминхои оби 1,9 млн п (1984), асосан дар К.-и чануби 1 янв. 1985 дар К. 2139 совхоз, 394 колхоз ва 18 артели мохигири буд. Зироатхои х. к.: гандум, чав, чуворкмакка, шоли, арзан, офтобпараст, загир, хардал, лаблабуи канд, пахта (дар вил. Чимкент), сабзавот, зироатхои полизи ва хуроки чорво. Богу токзорхо асосан дар вил-хои Чимкент ва Алмаато мавчуданд. Чорводори ва паррандапарвари сохахои мухимми х. к. мебошанд. Махсусан гусфандпарвари (аз чумла гусфанди карокули) таракки кардааст. Инчунин гов, хук, уштур, асп мепарваранд. Тули умумии р. о. 14,3 хаз. км, роххои автомобилгард 97,3 хаз. км. Дар б. Каспий, б. Арал, кули Балхаш, д-хои Иртыш, Сир, Урал киштирони мекунанд. Дар К. космодроми Байконур вокеъ аст.

 

С. 1979 ба 1000 каси машгули кори х. к. 807 каси маълумоти оли ва миёнадор рост меомад. Дар соли дониши 1979/80 дар 53 донишкадаи оли 251 хаз. студент, дар 231 мактаби миёнаи махсус 260,2 хаз. талаба мехонд. АФ (таъсисаш 1946) мавчуд. 29 театр дорад. С. 1979 ба хар 10 хаз. кас 30,8 духтур рост меомад.

Харита дар сад. 256—257.

Инчунин кобед

Дехаи САЪДИИ ШЕРОЗИ

САЪДИИ ШЕРОЗИ, дехаест дар Совети посёлкаи Хаёти нави райони Ёвон, вилояти Кургоптеппа. Территорияи совхози «Ёвон-6». …