Ilm

ELEKTROOPTIKA (az elektro… va optika), yak fasli fizikaro guyand, ki tagyiroti khususiyathoi optikii dar zeri tasiri maydoni elektriki bavujudoyandaro meomuzad. Hodisahoe, ki ba vobastagii nishondihandai shikasti muhit (p) va shiddatnokii maydoni elektrnkii B aloqa dorand, ba E. mansuband.

ELEKTROMETALLURGIYa, yak sohai ilm va tekhnikai metallurgiyaro guyand. E. prosesshoi bo jarayoni elektrik va madan va konsentratho hosil kardani metallho, gudozish va tozakunii metallu khulaho, inchunin prosesshoi garm kardan va ba sokhti muayyan darovardani metallro dar bar megirad. E. az du soha iborat ast. Sohai yakumi E. ba usulhoi elektrotermi …

ELEKTRON (yun. elektron — qahrabo), zarrai elementarii zaryadash manfii ustuvorro guyand, ki spinash 1 ba —, massaash ba 9-10-28 g, momenti magnitiash ba magnetoni Bor barobar meboshad, ba sinfi leytonho mansub buda, dar tasiri mutaqobili sust, tasiri mutaqobili elektromagniti va tasiri mutaqobili gravitasioni ishtirok mekunad. Ishoratash e— yo e. S. …

ELEKTRONVOLT, vohidi gayri-sistemavii energiyaro nomand, ki barobari digar vohidhoi Sistemai baynalkhalqii vohidhoi (SI) baroi chen kardani energiya va massai mikrozarraho istifoda meshavad. Ishoratash: tojiki, rusiash eV, baynalkhalqiash eV, 1 eV=1,60219* 10“,v J= = 1,60219-10—,a erg. Vohidhoi karatii E.: 1 keV = 10s eV, 1 MeV ■ 10* eV, 1 GeV …

EMPIRIOKRITISIZM (az yun. empeiriia—tajriba va kritika—mahorati muhokima), «tanqidi tajriba» yo makhizm, jarayoni subektiviyu idealisti dar falsafa (va metodologiyai ilmro guyand, ki tavassuti E. Makh va R. Avenarius tadqiq shudaast. Yak shakli pozitivizmi okh. a. 19 va ibt. a. 20. Maqsadi asosii E. «tajribai sirf» buda, hamchun voqeiyati nihoii «betaraf» (na …

EMPIRIOMONIZM (az yun. empei-ria — tajriba va monos — yagona), yak navi makhizm ast, ki muvofiqi on olam az majmui tajribai yagona iborat meboshad. Asosguzorash A. A. Bogdanov. V. I. Lenin E.-ro dar kitobi khud «Materializm va empiriokritisizm» tanqid karda, mohiyati talimoti makhistii uro fosh namudaast.

ELEKTRIK, majmui hodisahoero guyand, ki bo mavjudiyat, harakat va tasiroti mutaqobili jismho yo zarrahoi zaryadnok aloqamandand. Tasiri mutaqobili zaryadi elektriki tavassuti maydoni elektromagniti (hangomi zaryadhoi elektrikii beharakat — maydoni elektrostatiki) ba amal meoyand. Zaryadhoi mutaharrik (jarayoni elektr) maydoni elektromagnitiro ba vujud meorand, ki on dar navbati khud boisi tasiri mutaqobili …

ELEKTRODINAMIKAI klassiki, nazariyai gayrikvantin faoliyati maydoni elektromagnitiro guyand, ki boisi tasiri mutaqobili zaryadhoi elektriki megardad. Qonunhoi asosii E.-i klassikiro muodilahoi Maksvell ifoda mekunand. In muodilaho imkoniyat medihand, ki tavsifoti asosii maydoni elektromagnit» (shiddatnokii maydoni elektri va induksiyai magniti) dar vakuum va dar jismhoi makroskopi vobasta ba taqsimoti zaryadho va jarayonhoi …

ELEKTRODINAMIKAI KVANTI, nazariyai kvantii maydoni elektromagniti va tasiri mutaqobili on bo zarrahoi zaryadnok (asosan bo elektronho, nozitronho va myunho)-ro guyand. Asosi E. k.-ro tasavvuroti dar tajriba tasdiqshudai oid ba diskreti budani shuoafkanii elektromagniti tashkil medihad. Kvanthoi maydoni elektromagniti fotonho hangomi malum budani basomadi maydon homiloni ba qadri mehin imkonpaziri energiyae …

ELEKTROLIZ (az elektro… va yun. lysis — tajziyashavi, halshavi, judoshavi), majmui prosesshoi elektrokhimiyavii oksidshaviyu barqarorshaviero guyand, ki hangomi az elektrolitu guzashtani jarayoni elektr dar elektrodho ba amal meoyand. Omuzish va istifodai E. az okh. a. 18 va avv. a. 19 (az davri paydoishi elektrokhimiya) ogoz yoft. Dar korkardi asoshoi nazariyavii …