MUSOVOT

«MUSOVOT» (arabi— barobari), partiyai burjuaziyu millatchigii aksulinqilobii Ozarboyjon. Soli 1911 dar Boku tahti unvoni «Partiyai demokratii musulmonii «Musovot* bo rohbarii M. Rasulzoda, G. Sharifzoda, A. Kozimzoda ba vujud omad. Programmam «Musovot» dar panohi Turkiya tashkil kardani davlati yagonai musulmon bud. Ammo dar davrai Jangi yakumi jahoni (1914—18) rohbaroni «Musovot» musulmononro davat kardand, ki «to galaba» jang kunand. «Musovot» pas az galabai Revolyutsiyai burjuazi-demokratii fevrali 1917 avtonomiyam milliyu territoriyavi talab nakarda, ba tarafdorii «Respublikai demokratii Rossiya» baromad. Iyuni 1917 yakjoya bo «Partiyai federalistoni turk» «Partiyai demokratii federaliston-musovotchiyoni turk» nomida shud. In nom 8 noyabri 1917 dar Sezdi 1-umi «Musovot» tasdiq shud. Sezd programmam partiyai federalistonro (bo baze tagyirot) qabul kard, ki muvofiqi on sokhti davlati oyandai Rossiya «dar shakli respublikai demokratiyu federativii dar asoshoi avtonomiyai milliyu territoriyavi» tasavvur karda meshud. «Musovot» dar bayni ozarboy-joniho millatchigi, sulhi sinfi va kinayu adovati milly targib namuda, onhoro az muborizai revolyutsioni bozmedosht. Hayati ijtimoii «Musovot» az burjuaziya va pomeshikon, burjuaziyai mayda, ziyoiyoni millatchi va tabaqai aqibmondai dehqononi fireftashuda iborat bud. «Musovot» dar solhoi Jangi grajdani (1918—20) yake az quvvahoi asosii aksulinqilobii Ozarboyjon bud. 13 noyabri 1917 badi tashkil yoftani Hokimiyati Soveti dar Boku musovotchiyon 18 marti 1918 isyon bardoshtand, ammo isyoni onho torumor gardid. Musovotchiyon dar avvali may 1918 dar Tbilisi hukumati khudro tashkil va 27 may 1918 istiqloliyati Ozarboyjonro elon kardand. Iyuni 1918 khukumat ba Ganja kuchid va bo yorii interventhoi anglis muborizaro bar ziddi Hokimiya-ti Soveti dar Ozarboyjon davom dod. Badi muvaqqatan sarnagun kardani Hokimiyati Soveti dar Boku (15 sentyabr1918) va angliskhoro rondani qushunhoi turk hokimiyat dar Ozarboyjon rasman ba dasti musovotchiyon guzasht, vale dar amal diktaturai Kharbii turk barpo shuda bud. Badi ba Antanta taslim shudani Turkiya qushunkhoi turk Bokuro tark kardand. 17 noyabr ba shahr boz internventhoi anglis dokhil shudand. Musovotchiyon ba interventhoi anglis takya karda, tadbirhoi sotsialistii Kommunai Bokuro (1918) barham doda, terror jori kardand va ba interventho dar gorat kardani neft va digar sarvathoi mamlakat yori rasonidand. Avgusti 1919 interventhoi anglis majbur shudand, ki Ozarboyjonro tark namoyand. Dar natijai jiddu jahdi yakjoyai korgaronu dehqononi Ozarboyjon va Armiyai Surkh hukumati aksulinqilobii musovotchiyon sarnagun gardid (aprel 1920). Badi barpo shudani Hokimiyati Soveti dar Ozarboyjon «Musovot» barham khurd. Bisyor musovotchiyon ba khorija

hijrat kardand va qismi az onho dar on jo ham faoliyati ziddisovetii khudro davom dodand.