KhARAKTER dar adabiyot

KhARAKTER dar adabiyot, obrazi badeist, ki bo yak purragiyu tamomiyat va khususiyathoi fardi, hamajoniba va vozehu ravshan tasvir shuda, tavassuti on, az yak taraf, akhloqu tinati shakhs nazar ba vazi ijtimoiyu tarikhi, az jonibi digar, makhsusiyati darki akhloqiyu estetikii hastin inson az nazari ejodkori asar oshkor megardad. Xarakter hodisai ideologi buda, ofaridai tabu zavqi adib, manoi darki voqeiyat, baho dodan ba on, tasavvuroti obraznok roje ba imkonotu peshomadhoi vay ast. Oid ba kharakter tavassuti kirdoru «harakathoi» zohiriyu botinii qahramon va simoi zohirii u (portret) tasavvurot hosil meshavad. Xarakter dar adabiyot bori nakhust dar Yunoni Qadim paydo shuda, dar navishtahoi Arastu ba hukmi istiloh daromadaast. Vale dar davrai atiqa kharakter nazar ba syujet va fabula duyumdaraja ba hisob meraft va ba onho tobe bud.
Dar adabiyoti ahdi qadim va asrhon miyona, masalan eposi qahramoni Xarakterhoi umumi va jomee ofarida shudaand, ki az nomi tamomi khalq baromad mekardand (qahramononi «Illiada»-i Gomer, «Shohnoma»-p Firdavsi va gayra). Amalu kirdori kharakterhoi in asarho takrorpazir bud.
Minbad fardiyatu notakrorii kharakter yake az prinsiphoi asosii ejodi badei gardid. Vobasta ba in tanosubi tozai kharakter va fabulalu syujet ba vujud omad. Tibqi on kharakter nisbat ba in juzhoi asari badei muqaddamtar ast. Muhimtarin dastovardi adabiyoti realizmi tanqidi dar asri 19 ofaridaii «kharakterhoi tipi dar vaziyathoi tipi» (F. Engels) meboshad. Dar adabiyoti realizmi tanqidi kharakter az tamomiyatu yaklukhti mahrum boshad ham, doirai tahlilu tahqiqi on farokhtar gardid. Dar ejodiyoti Oteidal, O. Balzak, G. Flober va digaron dar simoi shakhs yak jahon munosibathoi mukhtalifi insonnyu jamiyati inikos yoftaand. Dar adabiyoti realistii rus (asri 19) (ejodiyoti N. V. Gogol, A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, I. S. Turgenev, N. G. Chernishevskib, F. Dostoevskiy, L. N. Tolstoy va digar) tiphoi mutamadu benazir ofarida shudaand. Adabiyoti realiami sosialisti tamomi dastovardhoi guzashtaro dar rohi ofaridani kharakteri mutamadi fardi ba meros girifta, dar sharoiti gardishhoi inqilobi tipi navi kharakterhoi jisman tavonoyu muqtadir va ruhan solim, shakhsiyathoi buzurgi muborizu davronsoz ejod kardand.
Dar adabiyoti sovetii tojik kharakterhoe ba vujud omadand, ki davra va zinahoi asosii rushdu kamoli insoni navi ozodu muborizro ifoda mekunand. Dar simoi qahramononi Ayni — Odina, YOdgor, Ergash, Qulmurod, Muhabbat, Hasan va digar jarayoni inkishofi kharakteri khalqi nikos yoftaast. Hasan (az «Hasani arobakash»-i M. Tursunzoda), Hasanu Qosimjon (az «Tobiston»-i P. Tolis), Vose (az «Vose»-i S. Ulugzoda), Kholi Vorukhi (az Shurob»-i R. Jalil), Haydarqulu Diloromkaniz, Shamsiya, Muharrami Garj, (az romann segonai J. Ikromi «Duvozdah darvozai Bukhoro»), Qurbon Majidov (az povesti F. Muhammadiev «Dar on dunyo») har kadome kharakterhoi navu notakrori adabiyoti tojik buda, dar simon onho muhimtarin khislathoi khalq, sifathoi manaviyu akhloqii on jam o.madaast. Qori- Ishkamba (az «Margi sudkhur»-i S. Ayni), Asadmakhsum, Nizomiddin (az «Duvozdah darvozai Bukhoro»), Ostonaquli qushbegiyu Mirzo Akrambob (az «Vose») va digar kharakterhoi hajviyu manfii adabiyoti tojik meboshand.
Adabiyot: Vocharov S. G., Kharakteri i obstoyatelstva, dar kitobi: Teoriya literaturi. Osnovnie problemi v istoricheskom osveshenii. Obraz. Metod. Kharakter, Moskva, 1962. Yu. Akbarov.