LYuTER

LYuTER (Luther) Martin (10. 11. 1483, Eysleben, Saksoviya—18.2.1546, hamon jo), sarvari Reformasiyai byurgeri dar Germaniya, asosguzori protestantizmi nemis (lyuterchigi), Soli 1505 Universiteti Erfurtro khatm karda, az soli 1508 cap karda dar Universiteti Vittenberg az ilmi ilohiyot lars meguft. Soli 1517 bo 95 tezis ba muqobili indulgensiya (shahodatnomai avfi gunoh) baromad. Dar in tezisho nuqtahoi asosii dini navi u, ki tamomi ahkom va sokhti kalisoi katolikiro inkor mekard, ifoda yoftaand. Lyuter maqomi kaliso va ruhoniyonro hamchun miyonravi bayni khudo va inson rad menamoyad. Ba aqidai u «najoti» inson na ba ijroi «korhoi nek», marosimhoi purasror, balki ba pokii ztiqod vobasta ast. Manbai ahkomi dini nasroni na «Rivoyati muqaddas», balki Injil (Bibliya) meboshad. Dar aqoidi dinii Lyuter ruhiyai purikhtilofi byurgerhoi nemis (ibtidoi asri 16) ifoda yoftaand.

Tabaqahoi opozisioni va revolyusioni tezishoi Lyuterro hamchun davat ba muborizai ziddi kalisoi katoliki paziruftand. Ba harakati jamiyatii Germaniya takya karda Lyuter ba sudi dinii Rim hozir nashud. Soli 1520 dar nazdi omma dar havlii Universiteti Vittenberg bullai (hukmnomai) paparo dar borai takfiri khudash suzond. Ammo solhoi 1520—21 badi ba arsai siyosi omadani T. Myunser Lyuter az mavqei avvalai radikali dur shud. Dar davrai jangi dehqonon (1524—26) barqaror kardani hokimiyati krepostnoiro talab kard. Dar tarikhi afkori jamiyatii nemis Lyuter hamchun arbobi madaniyat, hamchun islohotchii talim, zabon, musiqi va g. nufuz dorad.