SITOLOGIYa

SITOLOGIYa (az yun. kytos — hujaayra va ..logiya), ilmest doir ba hujayra. Sitologiya hujayrai hayvonoti bisyorhujayra, rastani, organizmhoi yakhujayrai hayvoniyu naboti, bakteriyaho va g-ro meomuzad. Taraqqiyoti Sitologiya to ibt. a. 20 ba inkishofi usulhoi tadqiqi hujayra vobasta ast. S. 1665 bori nakhust R. Guk sokhti hujayrai yak qator boftahoi nabototro bo mikroskop mushohida kard To okh. a. 17 M. Malpigi (Italiya), N. Gryu (Britaniyai Kabir), A. Levenguk (Niderlandiya) va dig. muqarrar namudand, ki boftai aksar rastaniho az hujayra iborat ast. Levenguk gayr az in avval eritrositho  (1674), organizmhoi yakhujayra (1675, 1681), nutfai hayvonoti muhrador (1677) va bakteriyahoro (1683) tavsif namud S. 1835 olimi nemis X. Mol taqsimshavii hujayrai rastaniro mushohida kard. Olimi nemis T. Shvan solhoi 1838—39 dar zaminai nazariyai inkishofi hujayra, ki botaniki nemis M. Shleyden peshnihod karda bud, nazariyai umumii hujayravii sokht va inkishofi hayvonotu nabototro ba amad ovard. S. 1882 olimi rus I. I. Mechnikov fagositozi hujayrahoi khunro kashf namud. Sitologiya dar barobari halli masalahoi nazariyavi yak qator masalahoi muhimmi biologi, tibbi va kh. q.-ro niz hal mekunad. Vobasta ba mavzu va usulhoi tadqiq qismathoi zerini Sitologiya— sitogenetika, kariosistematika, sitoekologiya, Sitologiyai radiasioni, Sitologiyai onkologi, imunositologiya va g. mavjudand. Dar sohai ilmi Sitologiya olimoni soveti D. N. Nasonova va V. Ya. Aleksandrov (oshkor namudani paranekrozi hujayra, s. 1940) sahmi arzanda guzoshtand. Doir ba baze masalahoi Sitologiya dar Instituti botanikai AF RSS Tojikiston, In-ti tibbii Tojikiston, In-ti zoologiya va parazitologiyai AF RSS Tojikiston, In-ti kh. q.-i Tojikiston, Shubai genetikai umumi va pakhtai AF RSS Tojikiston, kafedrai fiziologiyai odam va hayvonoti fakulteti biologiyai UDT va g. tadqiqot mebarand.