Optimizm va pessimizm

Optimizm va pessimizm (az lotini optimus — behtarin va pes- simus—badtarin), du munosibati ziddi hamdigar ba rafti hodisaho; optimizm bovari ba oyandai nek, imkoni tantanai neki bar badi, adolat bar beadolagist, pessimizm — anjomi badi hodisaho, ruhaftodagi, nobovari ba tantanai neki bar badist. Dar tarikhi falsafa jahonbinii optimistiro bisyor mutafakkiron targib namudaand (Aflotun, Arestu, Epikur— dar qadim, G. Ley­bnis— dar davrai nav).

Ba aqidai Leybnis, olami naqd az hama olami nasiya behtar ast. Optimizmi mutlaqi Leybnis nihoyat badi, badbakhti, qashshnoqii hayotro haq mebarovard. Pessimizmro faylasufoni irtijoi A. Shopengauer va E. Gartman, shoiri italiyavi Jakomo Leopardi asosnok menamudand.

Pessimizm baroi sinfhoi miranda az jumla burjua­ziyai yurtijoii hozira khos ast. Haddi ifrotii Optimizm va pessimizmro namoyandagoni meliorizm (lotitni melior — behtar) bartaraf kardan khostand. Ba aqidai onho, badi noguzir ast, ammo bo yorii sayi odami olamro behtar sokhtan mumkin ast. Onho takomuli fardi va maorifparvariro omili asosii beh kardani olam medonistand.

Jahonbinii marksisti bo talimothoi idealistiyu metafizkkii Optimizm va pessimizm umumiyate nadorad. Marksizm mohiyatan optimisti buda, ba progressi beandozai jamiyat va imkoniyathoi odam bovar dorad.

Chunon, ki Vladimir I.lich Lenin guftaast: «…olam insonro qone namegardonad va inson qaror medihad, ki bo amali khud onro tagyir dihad» (Asarho, jildi 38, sahifai 215). Dar ilmi marksisty mafhumi progressi jamiyati boloravii tarikhii hayoti jamiyati, faoliyati hayotii odamon va inkishofi onro ifoda mekunad. Nazariyai marksisti bar khilofi talimoti idealisti faoliyati revolyutsionii ommaro asosi progressi jamiyat medonad.