Nazorati davlati

Nazorati davlati yake az shaklhoi tatbiqi hokimiyati davlatist. Dar ITTIHODI ShURAVI Nazorati davlati dar shaklhoi gunoguni tashkili az tarafi hamai organhoi davlati burda meshavad. Nazorati davlati ba manoi vaseash — ifodai faoliyati nazoratii Soveti Olii ITTIHODI ShURAVI, Prezidium va komissiyahoi doimii on, ifodai faoliyati nazoratii Sovethoi Olii respublikahoi ittifoqiyu avtonomi, Prezidium va ko­missiyahoi doimii onho, Sovethoi mahalli, Soveti Vazironi ITTIHODI ShURAVI, respublikahoi ittifoqiyu avtono­mi, inchunin tatbiqi nazorat az ta­rafi vazoratho va digar organhoi davlati meboshad. Dar barobari on dar ITTIHODI ShURAVI organhoi davlatie mavjudand, ki vazifai asosii onho az nomi davlat va ba manfiati on nazo­rat kardan meboshad. Sistemai in guna organhoro Nazorati davlati menomand. Aso­si tashkil va faoliyati Nazorati davlati nuqtahoi nazariyavii lenini meboshad, ki dar rafti tajribai sokhtmoni davlatdorii sotsialisti to raft boy megardand.

V. I. Lenin ba masalai nazorat,  ba rafti amiq omukhtani vazi kor dar korkhonayu muassisaho vobasta bud, ba muayyan kardani tajribai peshqadam, pahn namudani on, ki boisi nest kardani kambudiho megardad, diqqati kalon medod. V. I. Lenin dar asari khud «Vazifahoi revolyutsiya» (1917) masalai dar miqyosi umumidavlati favran jori namudani nazoratro ba miyon guzosht. Dar miqyosi tamomi mamla­kat Soveti umumirossiyagii nazorati korgari ba kori sovethoi nazorati korgari rohbari mekard. Dar tarkibi on doir ba sohahoi muayyani istehsolot komissiyahoi revizoroni mutakhassis tashkil karda shud. Yanvari 1918 Kollegiyai markazii nazorati (KMN), Kollegiyai bahisobgirii nazorati va Komissiyai nazorati dar mahalho tashkil yoft. Kolle­giyai markazii nazorati iyuli 1918 ba Komissariata khalqii Nazorati davlati tab- dil doda shud. Sezdi 8-umi RKP (b) (marti 1919) dar borai aznavtash- kilkunii Nazorati davlati qaror qabul kard. Apreli 1919 KIM-i Umumirossiya va SKKh-ii RSFSR “Dar borai nazorati davlati” (SU RSFSR, 1919 № 12, sah. 122) dekret barovard. Soli 1919 3 sistemai nazorati (Komissariati khalqii Nazorati davlatii RSFSR, organhoi muassisaviyu nazorati va inspeksiyahoi nazorati korgari) amal mekard, ki faoliyati Nazorati davlatiro dushvor megardonid.

Fevrali 1920 Komissariati khalqii Nazorati davlati ba Inspeksiyai korgaru dehqon (IKD) tabdil doda shud, ki vazifahoi zer ba zimmai on guzoshta shuda bud: nazorat az boloi hamai organ­hoi idorai davlati, organhoi idorai khojagi va tashkilothoi jamiyati; muboriza ba muqobili byurokra­tizm va kasholkori; guzaronidani taftishi tajili va tahqiq; taftishi ijroi dekretho va qarorhoi Hokimiyati Soveti; nazorat az bo­loi rioyai qonunho va idorakuni va gayra.

Soli 1924 Komissariati khalqii ittifoqi-respublikavii inspeksi­yai korgaru dehqon, 1930 organi taftishi doir ba ijroi qarorhoi hukumati ITTIHODI ShURAVI — Komissiyai ijroiya dar nazdi SKKh ITTIHODI ShURAVI bo sardorii raisi SKKh ITTIHODI ShURAVI tashkil karda shud. Ba hayati komissiya kotibi KM VKP(b), raisi VTSSPS, komissari IKD va raisi Markazii kolkhozho dokhil meshudand. Soli 1934 Komissariati khalqii IKD barham doda shud. Vazi­fahoi on va Komissiyai ijroiya ba zimmai Komissiyai sovetii nazorati (KSN) nazdi SKKh ITTIHODI ShURAVI, ki hamon sol tasis yofta bud, guzoshta shud. Vazifai asosii KSN az taftishi ijroi muhimtarin qarorhoi hukumat dar mahalho iborat bud. Soli 1940 Komissiyai sovetii nazorat ba Ko­missariati khalqii ittifoqi-res- publikavii Nazorati davlati (1946 — ba vazorat), bad vazorathoi Nazorati davlati.ba komissiyahoi Nazorati davlatii ITTIHODI ShURAVI va res­publikahoi ittifoqi tabdil doda shud. Solhoi 1962—1965 dar ITTIHODI ShURAVI komitethoi nazorati partiyaviyu davlati amal karda, az boloi faoliyati or­ganhoi partiyaviyu davlati nazorat mekardand. Dar Plenumi dekabrii (1965) KM KPSS ba joi organhoi nazorati partiyaviyu davlati hamchun organi Nazorati davlati nazorati khalqi tasis karda shud.