Nazariyai omilho

Nazariyai omilho talimothoi sotsiologiest, ki tagyiri vaziyati jamiyatro az tasiri yagon hodisa (omili yagonai in tagyirotho) medonad.

Dar tarikhi afkori ijtimoi ya chand kushishho chunin tarzi tabiri mekhanizmi inkishofi jamiyat malum ast. Shaklhoi geografa, demo­grafa, psikhologi va digar navhoi determinizm az qabili onhost. Va­le in guna kushishho hamesha vaziyatero ba miyon meovard, ki hodisai ba sifati omil istifodashavanda, pesh az sabab shudan, natija budaast. Dar okhiri asri 19 — ibtidoi asri 20 yak qator sotsiologhoi burjuazi (M. Ve­ber, M. M. Kovalevskiy) marksizmro beasos hamchun nazariyai yakomila ba qalam doda (determanizmi aqtisodi), talimoti ba nom omilhoi bisyorro ba on muqobil meguzorand. Muvofiqi aqidai onho inkishofi jamiyatro tasiri barobari omilhoi iqtisodi, demografi, dini, psi­khologa va gayra muayyan menamoyad. Dar asl chunin aqida boisi eklektika, ba tavri mekhaniki payvastani omil­hoi mukhtalif megardad.

K. Marks, F. Engels va V. I. Le­nin kushishi vulgarizatsiyai mark­sizm, qamchun determinizma iqtisodi tabir namudani onro rad kardand. Marksizm jamiyatro chun sistemai taraqqikunanda donista, maqomi halkunandai tarzi istehsolotro qayd mekunad. Nig. niz Formatsiyai jamiyatiyu iqtisodi.