Nazariyai navho dar khimiya, nazariyaest, ki payvasthoi khi- miyaviro mahsuli dar payvasthoi «mamul»-i kamshumor ivazshavii yak element (radikal) bo elementi (radikali) digar meshumorad. In nazariyaro soghoi 1839—1840 khimiki fransavi J. B. Dyuma peshnihod kardaast. Soli 1853 khimiki digari fransavi Sh. Jerar «Nazariyai navhoi nav»-ro kor karda baromad. Muvofiqi Nazariyai navhoi Jerar payvasthoi murakkabi organiki az 4 navi asosii moddaho hosil karda meshavand:
Dar in formulaho atomhoi gidrogenro bo digar atom (radikal)-ho ivaz karda hamai moddahoe, ki dar miyonai asri 19 malum budand, hosil kardan mumkin bud. Nazariyai navho baroi taraqqiyoti khimiyai organiki va tasni- foti payvasthoi organiki yori rasond. Vale goyai asosii on — dar yakchand formulai payvasthoi soddai gayriorganiki joygir kardani payvasthoi karbon galat bud. Gayr az on formulahoi Nazariyai navho sokhti haqiqii payvasthoro nishon doda nametavonist. Binobar in Nazariyai navho ahamiyati khudro toraft gum karda, solhoi 60 asri guzashta joi onro nazariyai sokhti khimiyavi, ki A. M. Butlerov peshnihod namud, ishgol kard.