MUZEYHO

MUZEYHO (az yunoni museion — qas­ri muzaho), muassisahoi ilmi va marifatie, ki kori girdovari, omuzish, nigahdori va tashviqu targibi yodgorihoi tarikhi va osori madaniyati moddiyu manaviro ba roh memonand. Shaklhoi asosii faoliyati ilmiyu tashviqoti va tarbiyavii Muzeyho— ekspozisiya va namoish (vistavka) meboshad. Az rui tainot va vazifai jamiyati Muzeyho ba navhoi zerin: tadqiqoti i l m i i marifati (aksari Muzeyho, bazan onro Muzeyhoi ommavi niz menomand), tadqiqoti (dar nazdi instituthoi tadqiqotii ilmi vazifai laboratoriyaro ado mekunand) va talimi — vobasta ba kolleksiyahoyash ba Muzeyhoi s o h a v i, k i shvarshinosi va memoriali judo meshavand. Muzeyhoi sohavi yagon sohai muayyani istehsolot, ilm va sanatro dar bar megirad (masalan, muzeyhoi tarikhi, muzeyhoi zoologiya, muzeyhoi sanati tasviri, muzeyhoi tekhniki va gayra). Muzeyhoii kishvarshinosi tarikh, sanat, etnogra­fiya, tabiat, khojagi va digar sohahoi khayoti kishvarero inikos namuda. Muzeyhoi memorial i  ba voqeahoi muhimi tarikhi va arboboni barjasta bakhshida meshavand. Avvalin Muzey dar Yunon va Rimi Qadim paydo shudaand. Dar in mamlakatho osori judogonai sanatro dar mabadho gird ovarda, sipas namoish medodand. Dar davrai ellinizm kollek­siyahoi judogonai Muzeyho ba vujud omad. Gird ovardani kolleksiyahoi osori sanatu madaniyat, tarikh va sohahoi judogonai ilm dar Italiyai dav­rai Ehyo, badtar dar Angliya, Fransiya, Rossiya, Germaniya va digar mamlakatho ba hukmi anana daromad. Muzei Britaniyai London (1753), Luvri Parij (1793) az jumlai Muzeyhoi namoyontarini Evropai Garbi meboshand. M.uzeyhoi kalontarini jahon a s os a n  dar asri 19 paydo shudand. Muzei Pradoi Madrid (1819), Nigoristoni Tretyakov (1850), Er­mitaji Leningrad (1852), Muzei Metropoliteni Nyu-York (1870) az jumlai onhost. Badi Revolyutsiyai Oktyabr Muzeyho milli kunonida shuda, dar asosi dekret va qarorhoi Hukumati Soveti Muzeyho barjasta va yodgorihoi osori madaniyat ba muhofizati davlat guzasht. Noyabri 1917 dar nazdi Komissariati maorifi khalqii Respublikai Sovetii Federativii Sotsialistii Rossiya Kollegiyai umumirossiyagi oid ba kori Muzeyho va muhofizati yodgoriho, may 1918 Shubai muzeyho tasis yoft. Az jumla dar huzuri Ko­missariat maorifi khalqii Turkiston baroi rohbari va behtar namudani kori Muzeyho Komiteti muzeyho oid ba kor va muhofizati yodgoriho tashkil gardpd. Dar Osiyoi Miyona kori barpo kardana Muzeyho, gird ovardani ma­terial va kolleksiyaho va gayra, jonnok gardida, bisyor ekspedisiyahoi ilmi guzaronida shud. Dar Tojikiston avvalin muzey soli 1931 dar Leninobod tasis yoft va khudi hamon sol dar Dushanbe baroi barpo namudani Muzei respublikavii Revolyutsiya (holo Muzei muttahidai respublikavii tarikhu kishvarshinosi va sanati tasviri) qadamhoi avvalin nihodand va on soli 1934 kushoda shud. Holo qismi asosii Muzeyhoi davlatii Ittifoqi Respublikahoi Sovetii Sotsialisti Soyuz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik SSSR tobei vazorati madaniyat, tash- kilothoi judogonai jamiyati, muassisahoi ilmi meboshand. Masalahoi nazariyavi va asoshoi metodikai ilmii faoliyati Muzeyho dar markazi metodi (nazdi vazorathoi madaniyati respublikahoi ittifoqi) kor karda meshavand. Muzeyhoi soveti korhoi ziyodi ilmiyu tadqiqoti va tarbiyavi mebarand: kolleksiyahoro meomuzand, monografiya, katalog, kitobchahoi rohnamo (putevoditelho) va majmuahoi ilmiyu adabi nashr mekunand, bo yorii ekspozisiya va namoishho komyobihoi sohahoi chudogonai ilm, sanoati sotsialisti va tajribahoi peshqadami khojagii qishloq va gayraro tartib mekunand. Holo dar Ittifoqi Respublikahoi Sovetii Sotsialisti SSSR 1348 muzei davlati; dar Tojikiston 7 muzei davlati (az on jumla Muzei muttahidai respublikavii tarikhu kishvarshinosi va sanati tasviri, Muzei Sadriddin Ayni dar Dushanbe, Muzei respublikavii tarikhu kishvarshinosii ba nomi Rudaki dar Paijakent, Muzeyhoi viloyati dar Leninobod, Kulob va Khorug) amal mekunand. Dar yak qator shahru rayonhoi respublika Muzeyhoi khalqi niz mavjudand.

Adabiyot:       Osnovi sovetskogo muzeevede­niya, Moskva, 1955; Ocherki istorii muzeyno­go dela v SSSR, v. v—7, Moskva, 1968—71; Rol muzeev v kommunisticheskom vospi­tanii trudyashikhsya, Moskva, I960; Spisok go- sudarstvevnikh muzeev SSSR, Moskva, 1969.

B. Abdurahmonov.