MUZEYHOI V. I. LENIN, Muzei m a r k a z i i Vladimir Ilich Lenini Instituti marksizm-leninizm dar nazdi Komiteti Markazii Partiyai Kommunistii Ittifoqi Soveti KPSS (Moskva). Sezdi 13-umi RKP (b) (1924) dar borai kushodani Instituti Vladimir Ilich Lenin qaror karda, ba Komiteti Markazi suporid, ki dar nazdi institut shubai muzey tashkil kunad. Dar rafti jamovarii material fondi muzey niz tashkil karda shud, ki ahli oilai Ulyanovho, N. K. Krupskaya, hamsafoni Lenin dar in kor sahmi kalon guzoshtand. Nakhustin ekspozisiya 31 may 1924 dar binoi № 27, kuchai B. Dmitrovka (holo kuchai Aleksandr Sergeevich Pushkin) guzoshta shud. Ekspozisiya ba du qism: tarikhi va memoriali taqsim gardid; to soli 1930 muzey 12 tolor dosht. Soli 1931 muzey ba binoi digar kuchid. Soli 1934 dar fondhoi on qario 9 hazor eksponat mavjud bud. Soli 1935 Komiteti Markazii VKP(b) va SKKh Ittifoqi Respublikahoi Sovetii Sotsialisti SSSR dar borai dar Maydoni Revolyusiya tashkil namudani Muzey markazii Lenin qaror qabul kardand; 15 may 1936 kushoda shud. To soli 1973 dar fondhoi muzey qarib 400 hazor eksponat mavchud bud: dar 34 tolor — 15 hazor eksponat mahfuz. Dar bayni onho nuskhahoi ziyodi dastnavishoi Vladimir Ilich Lenin, nakhustin kitobu kitobchahoi u, nuskhahoi gazetahoi «Iskra» «Proletariy», «Sosial-demokrat», «Zvezda», «Pravda», dekrethoi nakhustini Hokimiyati Soveti, qapophoi SKKh, ki az tarafi Vladimir Ilich Lenin navishta va imzo karda shudaand, mavchudand. Dar ekspozisiya chizu chorahoi ziyodi shakhsii Vladimir Ilich Lenin, surathoi benazir, asarhoi sanat — tasviri, memori, rassomi, ki obrazi barjastai Vladimir Ilich Leninro tajassum mekunand, tuhfahoi khotiravii khalqi soveti ba Vladimir Ilich Lenin, inchunin bisyor materialhoe, ki ba hayot va faoliyati u aloqamandand, mahfuzand. Bisyor eksponatho ba muzey hamchun tuhfa az mamlakathoi sotsialist, partiyahoi kommunistiyu korgarii mamlakathoi kapitalist va taraqqikunanda fi- ristoda shudaand. Huchchatho va materialho faoliyati Vladimir Ilich Leninro oid ba tahiyai nazariyai revolyutsioni, barpo kardani partiyai marksistii tipi nav inikos namuda, uro hamchun nazariyotchi va strategi bu- zurgtarin, dohii Revolyutsiyai Kabiri Sotsialistii Oktyabr va harakati baynalkhadqii kommunisti) korgari, tashkilotchi va rohbari nakhustin dar jahon davlati korgaru dehqon nishon medihand. Eksponathoi yakchand tolorho nishon medihand, ki chi tavr khalqi soveti bo rohbarii Pratiyai Kommunistii Ittifoqi Soveti KPSS va khalqhoi mamlakathoi lageri sotsialisti bo rohbarii partiyahoi marksist- leninii khud vasiyathoi Vladimir Ilich Le- ninro ba hayot guzaronda istodaand, dar onho faoliyati Partiyai Kommunistii Ittifoqi Soveti KPSS baroi muttahidii harakati jahonii kommunist dar zamoni hozira, inikos yoftaand. Baroi tamoshobinon
dar borai hayot va faoliyati revolyutsionii Vladimir Ilich Lenin, inchunin oid ba problemahoi tarikhiyu partiyavii zamoni hozira leksiyaho khonda meshavand. Ba ekspozisiya ba munosibati 100-solagii ruzi tavalludi Vladimir Ilich Lenin, 60-solagii tashkilyobii Ittifoqi Respublikahoi Soveti Sotsialisti SSSR, 70-solagip Sezdi 2- umi RSDRP. 65-solagii Revolyutsiya Kabiri Sotsialistii Oktyabr bisyor materialhoi nav dokhil karda shudand. Solhoi 1924—73 muzeyro eiyoda az 40 million naf., az jumla namoyandagoni 102 mamlakati khoriji tamosho kardand. Muzey dar bobati az rui makhazhoi avvalin omukhtani tarjumai holi Vladimir Ilich Lenin va tarikhi Partiyai Kommunistii Ittifoqi Soveti KPSS bazai nazariyavi ba shumor meravad; dar on leksiyaho khonda, baroi propagandistoni faoli partiyavii shahru viloyati Moskva seminaru khonishhoi lenini tashkil karda meshavand. Muzey- dar Leningrad(1937), Ulyanovsk (1941), Kiev(1938), Lvov (1950), Boku (1955), Tbilisi (1938), Toshkent (1970) filialhoi khudro dorad va 26 khona-muzeyhoi yodgori (memoriali) mavjudand, ki dar on jo Vladimir Ilich Lenin kor va zindagi kardaast. Muzeyhoi Lenin dar Praga va Bratislava (Respublikai Sosetii ChekhoSlavakiya), Varshava, Krakov, Poronipo (Respublikai Khalqii Polsha), Leypsig (Respublikai Demrkratii Germaniya), Ulan- Bator (Respublikai Khalqii Mongoliya), Temper (Finlyandiya) va Parij (Fransiya) mavchudand. Muzei markazii Lenin va filialhoi on dar takmilu purra kardani ekspozisiyahoi muzeyhoi lenini dar khorija kumak merasonand, ba hamdigar akhboroti ilmi, materialho medihand va vistavkahoi sayyor tashkil menamoyand. Muzei markazii Lenin bo ordeni Lenin (1974) mukofotonida shudaast.