MUKhTORIYaT

MUKhTORIYaT (az arabi— ikhtiyor kardashuda, sohibikhtiyor), huquqi khudidorakuni, halli mustaqilonai masalahoi davlati dar doirai huqukhoi khud. Mukhtoriyati soveti natijai Revolyutsiyai Oktyabr ast. Dar territoriyai baze respublikahoi ittifoqi gayr az millathoe, ki nomi onho ba respublika guzoshta shudaast, digar khalqhoi guruhhoi milli yakjoya zindagi menamoyand, ki onho bo khususiyathoi khosi taraqqiyoti khojagi, maishat az mada-niyatashop farq mekunand. Onho sohibi Mukhtoriyat (avtonomiya) meboshand. Mukhtoriyat— mustaqilona ba amal barovardani hokimiyati davlati va khudidorakunii nasli dokhili, tashkili organhoi hokimiyati khud, sud, mamuriyat, maktabho, muassisahoi jamiyatiyu siyosi, marifati va gayra. meboshad. Mukhtoriyati soveti inkishofi ozodonai millathoro tamin namuda, shakli millii davlatdoriro dar nazar dorad, ki dar doirai on khudmuayyankunii millat ba hayot guzaronida meshavad. Mukhtoriyati soveti milli meboshad, yane dar asosi ba nazar girnftani butunii muayyani iqtisodi, khususiyathoi tarkibi milli va maishi dar territoriyahoi muayyan tashkil karda meshavad. Vay bo gunogunii shaklhoi khud farq dorad. Dar bayni onho respublikahoi avtonomi , viloyathoi avtonomi va okrughoi avtonomi hastand.

Dar Mukhtoriyati soveti hamai organhoi hokimiyati davlati, idorakunii davlati, sudu prokuratura aksaran az ashkhosi millatu khalqiyathoi tahjoi iborat buda, chun qoida ba zabonhoi millie, ki Mukhtoriyatro tashkyal kardaand, kor mebarand. Muhimii in prinsip az on iborat ast, ki baroi inkishofi madaniyati milli sharoiti hamatarafa muhayyo mekunad. Mukhtoriyati soveti shakli s i yo s i v u mamuri dorad. Mukhtoriyati siyosi dar davlati avtonomiyai milli (respublikai avtonomi) tajassum yofta, doroi huquqhoi vase, konstitusiya, organhoi olii hokimiyati davlati va gayra meboshad. Mukhtoriyati mamuri (viloyati avtonomi, okrugi avtonomi) tanho ba doirai idorakuni dakhl dorad, ki kafolati huquqii onhoro qonuni makhsus («Qonun dar borai viloyati avtonomi», «Qonun dar borai okrugi avtonomi») muayyan mekunad. Dar Ittifoqi Respublikahoi Sovetii Sotsialisti SSSR alhol dar 5 respublikai ittifoqi (Respublikai Sosetii Federativii Sotsialistii Rossiya, Respublikai Sovetii Sotsialistii Uzbekiston, Respublikai Sovetii Sotsialistii Gurjiston, Respublikai Sovetii Sotsialistii Ozarboyjon va Respublikai Sovetii Sotsialistii Tojikiston) 38 vohidi territoriyavii avtonomi — 20 respublikai avtonomi, 8 viloyati avtonomi, 10 okrugi avtonomi mavjud ast.

Konstitusiyai navi Ittifoqi Respublikahoi Sovetii Sotsialisti SSSR avvalin bor dar tarikhi qonunguzorii konstitusionii soveti bo mavqei huquqii Mukhtoriyati soveti bobi makhsus bakhshid, ki in az hayoti budani ideyahoi leninii Mukhtoriyat hamchun vositai nashunamo va nazdikshavii minbadai millatho shahodat medihad.

Adabiyot: Konstitusiyai (Qonunii asosii) Ittifoqi Respublikahoi Sovetii Sotsialisti, Dushanbe, 1977: Konstitusiyai sotsializmi mutaraqki, Dushanbe, 1979.