FIZIOLOGIYaI RASTANI

FIZIOLOGIYaI RASTANI, yak sohai ilmi biologiyaro guyand, ki qonuniyathoi mushtaraki faoliyati hayotii rastaniro meomuzad.

Fiziologiyai rastani avval chun qismi tarkibii botanika ba vujud omad. Okhiri asri 18 fotosintez kashf shud va on boisi inkishofi Fiziologiyai rastani gardid. Dar inkishofi Fiziologiyai rastani hissai olimoni rus va soveti A. E. Faminsin, K. A. Timiryazev, D. N. Pryanishnikov, M. X. Chaylakhyan va digaron kalon ast. Alhol olimon asosan masalahoi mekhanizmi fotosintez, ishtiroki gormonhoi rastani dar tanzimi rushd va inkishof, vazifai organizmdhoi hujayra, mavqei pardai hujayra dar furubari va harakati moddaho, ba tasiri omilhoi nomusoidi muhit tob ovardani rastani va gayraro meomuzand.

Dar Tojikiston tadqiqoti avvalin doir ba Fiziologiyai rastani soli 1934 hangomi Ekspedisiyai ba Pomir tashkilkardai Universiteti davlatii Osiyoi Miyona (SAGU) sar shud. Soli 1938 badi bo tashabbusi P. A. Varanov tasis yoftani Stansiyai biologii Pomir tadqiqot doir ba fotosintez, nafaskashi, tanzimi ob, mubodilai moddaho va sarmobardorii rastani vusat yoftand. Dar stansiyai mazkur avvalii bor dar SSSR O. V. Zalenskiy bo kormandonash baroi omuzishi fotosintez karboni radioaktinro kor farmud. Soli 1961 avaal shuba va bad (1964) Instituti fiziologiya va biofizikai rastanii Akademiyai Fanhoi Resspublikai Soveti Sotsialistii Tojikiston tasis yoft, ki alhol hamai tadqiqoti sohai Fiziologiyai rastanii respublikaro ba hamdigar muvofiq mekunad. Instituti mazkur asosan doir ba fotosintez va asosi fiziologiyu genetikii mahsuliokii rastani tadqiqot mebarad. Doir ba Fiziologiyai rastanii dar Shubai genetikai umumii pakhtai Akademiyai Fanhoi Resspublikai Soveti Sotsialistii Tojikiston niz tadqiqot mebarand. Dar shubai mazkur usuli bo yorii moddahoi faoli fiziologi tanzim namudani hosili pakhtaro daryoftand, ki dar natija kuraki pakhta 15—20 ruz barvaqt rasida, hosil 10—12% ziyod meshavad. Kormandoni Inkhti tadqiqoti ilmii ziroati Komiteti davlatii agrosanoatii Resspublikai Soveti Sotsialistii Tojikiston usuli tashkhisi gizoi mineralii pakhtai mahivnakhro peshnihod namudand. Doir ba fiziologiyai rastani dar Instituti botanikai Akademiyai Fanhoi Resspublikai Soveti Sotsialistii Tojikiston, laboratoriyai fiziologiya va biokhimiyai rastanii kafedrai botanikai Instituti khojagii qishloq, kafedrai Fiziologiyai rastanii Universiteti Davlatii Tojikiston niz tadqiqot mebarand. Dar Instituti biologii Pomir tasiri iqlimi balandkuh ba rastani omukhta meshavad. Khodimoni instituti mazkur aniq namudand, ki radiasiyai ultrabunafshi tabii sabzishi rastaniro bozdoshta, hosilro kam mekunad.

Adabiyot: Nasirov Yu. S., Shirokie gorizonti eksperimentalnoy biologii, dar kitobi: «Nauka Sovetskogo Tadjikistana», Dushanbe, 1974; Voprosi fiziologii i biokhimii subtropicheskikh plodovikh Tadjikistana, Dushanbe, 1979; Akademiya nauk Tadjikskoy SSR (Biologicherkie nauki. Institut fiziologii i biofiziki rasteniy), Dushanbe 1979.       X. Karimov.