فرمکالوژی

فرمکالوژی (از یونان pharmacon-دارو و… لوژی) ، دارو‌شناسی، یک ساحة علم طبّ و بیولوگیّه را گویند، که داروها و تأثیر آنها را به ارگانیزم آدم و هیوانات می‌آموزد. اوّلین معلومات مرتّب دایر به داروها در پپیروس مصری ایبیرس (عصر 17 تا میلاد) آمده است. در «وندیداد» «اوستا» خاصیت شفابخشی 760، در «ایورویده» هندوها زیاده از 100 رستنی دارویی توصیف شده است. دایر به داروها در اثرهای بوقرات (زیاده از 250) و دیسقوریدوس (750) نیز معلومات مفید موجودند.

در ترقّیات فرماکالوژی ذَکریای راضی، ابوعلی‌سینا، ابومنصور موفق ابن علی هرویی، ابوریهان بیرون و دیگر سهم کلان گذاشته‌اند. سینا در «ال-قانون» (کتابهای 2 و 5) ، رساله‌های «الواخیه» («فیزیه») ، «ماهیّت سکنجبین»، «کاسنی» و غیره دایر به مسئله‌های گوناگون فرماکالوژی معلومات داده است. کتاب دوّم «ال-قانون» خاصیت شفابخشی 812 داروی ساده، کتاب پنجم آن 716 داروی مرکّب، «الواهیه» («فیزیه») 907 داروی ساده را در بر می‌گیرد. الحال در ا.ج.ش.س. زیاده از 70 داروی در کتاب دوّم «ال-قانون» ذکرشده استفاده می‌شود.
ساس‌گذار فرماکالوژی تجربوی ر. بوخگییم (دیرپت؛ عصر 19) می‌باشد. در روسیه اوّلین معلوماتها دایر به رستنیهای دارویی عصرهای 16-18 پیدا شدند. سال 1778 اوّلین فرمکاپیّه روس («رharmacopoea rossica») نشر شد.
فرماکالوژی معاصر یکچند شاخه-فرمکادینمیکه (تعلیماتیست عاید به تأثیر داروها به ارگانیزم) ، فرمکاکینیتیکه (تعلیمات دایر به جبّیش، پهن‌شوی و بیاترنسفارمسیة داروها در ارگانیزم) ، فرماکالوژی مالیکولوی (تعلیماتیست در خصوص تأثیر بیاخیمیوی داروها در هوجیره و بافته‌ها) ، فرماکالوژی کلینیکی (آزمایش دارووار در عملیة طبّی و عنیق کردن طرز استفادة آنها) تقسیم می‌شود. فرماکالوژی اینچنین عموم و جزئی می‌شود. فرماکالوژی عمومی مکانیزمها و قانونیّتهای مشترک تأثیر داروها را به ارگانیزم (وابسته به ساخت شیمیایی، خاصیت شیمیایییو فیزیکی، تقسیمشوی آنها در عضو و بافته‌ها، بیاترنسفارمسیه-آکسیدشوی، برقرارشوی، گیدرالیز و غیره) ، طرز استعمال و راههای تزریق (درونی، زیرپوست، داخلیموشک، داخلیوریدی و غیره) راههای از ارگانیزم خارج شدن، مسئله‌های استانداردانی، تصنیفات داروها و غیره را می‌آموزد. فرماکالوژی جزئی داروهای علی‌حده را از نقطة نظر تأثیر خاص آنها (مثلاً، کرختکننده، خواب‌آور، و غیره) تدقیق می‌کند.
فرماکالوژی با فرمسیه (مثلاً، شیمی فرمسیوتی، فرمکاگنازیه و غیره) ، تاکسیکالوژی، فیزیولوژیل، بیاخیمیه، بیولوگیه و غیره علاقه‌مند است. در انکشاف فرماکالوژی ساویتی ن. پ. کروکاو، ا. پ. پاول‌اف، م. پ. نیکاله‌یف، ن. و. ویرشینین، و. ا. سکوارتساو، س. و. انیچکاو و دیگر حصّة ‌ارزنده گذاشته‌اند. در ا.ج.ش.س. دایر به فرماکالوژی در انستیتوت فرمکالوژی آکادمی علمهای تاجیکستان ا.ج.ش.س.، انستیتوت عمومی‌اتّفاقی تدقیقات علمی شیمیایییو فرمتسیوتیپ به نام س. آردجانیکیدزی (مسکو) ، این-ت شیمیایییو فرمسیوتی خرکاو و غیره تدقیقات می‌برند. در تاجیکستان عاید به فرماکالوژی در بعضی کفیدره و لبارتاریه‌های مکتبقای عالی و انستیتوتّهای تدقیقات علمی تدقیقات می‌برند.
دبیات: انیچکاو س. و. ، بیلینکیی م. پ. ، اچیبنیک فرمکالاگی، ل. . 1969؛ مازگاو ا. ب. ، فرمکالوژی، مسکو، 1974؛ کودرین ا. ن. ، فرمکالوژی س آسناوم پتافیزیالاگی، مسکو. 1977؛ نورعلییف یو. ن. ، می‌دیسینه ایپاخ اویسینّы، دوشنبه، 1981؛ همان مؤلف، می‌دیسینسکی ترکتتы اویسینّы، دوشنبه، 1982. xرکیویچ د. ا. ، فرمکالوژی، مسکو، 1981. یو. نورعلییف.