TIMIRYaZEV Kliment Arkadevich

TIMIRYaZEV Kliment Arkadevich (3. 6. 1843, Peterburg —28. 4. 1920, Moskva). tabiatshinosi-darvinist, yake az asosguzoroni maktabi ilmii rus dar sohai fiziologiyai rastaniho, azokorrspondenti Akademiyai Fanhoi Rossiya (azo-korrspontenti Akademiyai Fanhoi Peterburg az 1890). Professor Akademiyai ziroat va jangalshinosi (1871—92, hozira Akademiyai khojagii qishloqi Moskva ba nomi K. A. Timiryazev) va Universiteti Moskva (1878—1911). Soli 1911 zimni etiroz ba muqobili taqibi studenton universitetro tark kard. Deputati Soveti deputathoi Moskva (1920). Dar tashakkuli jahonbinii Timiryazev aqidahoi materialistiyu falsafii A. I. Gersen, N. G. Chernishevskiy, asarhoi D. I. Mendeleev, V. O. Kovalevskiy va A. O. Novalevskiy, I. I. Mechnikov va makhsusan I. M. Sechenov va Ch. Darvin tasiri kalon doshtaand. Soli 1868 Timiryazev bo taklifi A. N. Beketov ba khorija (Germaniya, Fransiya) firistoda shud va 2 sol dar laboratoriyahoi olimoni nomi—G. Kirkhgof, G. Gelmgols,R. Bupzen, P. Bertlo, J. Bussengo, K. Bernar, V. Gofmeyster kor kard.
Soli 1917 badi galabai Revolyutsiyai Kabiri Sosialistii Oktyabr ba Timiryazev az nav huquqi professori Universiteti Moskva doda shud, vale az sababi kasali dar kafedra kor karda natavonist. Tadqiqoti asoiii Timiryazev ba omuzishi prosessi fotosintez oidand. Timiryazev masalai ba intensiviyati rushnoi va tarkibi spektrii on vobasga budani fotosintezro oshkor karda, isbot namud, ki rastaniho karboni gazi karbonati havoro az hisobi energiyai shuoi oftob (asosan nurhoi surkh va kabud, ki khlorofill purra furu mebarad) az khud (assimillsiya) mekunand. U anvalin shuda fikre bayon namud, ki khlorofill dar proseosi fotosintez na faqat az jihati fiziki, balki az jihati khimiyavi niz ishtirok mekunad. Timiryazev ba prosessi fotosintez tatbiqshavanda budani qonuni baqoi energiya va qonuni yakumi fotokhimiyaro ba rohi tajribavi isbot namud.
Timiryazev yake az avvalin targibotchiyoni darvinizm dar Rossiya meboshad. Dar Moskva haykali yodgori va khona muzei Timiryazev mavjudand. Akademiyai khojagii qishloqi Moskva. Instituti fiziologiyai rastanihoi Akademiyai Fanhoi SSSR va yake az rayonhoi Moskva nomi Timiryazevro dorand. Akademiyai Fanhoi SSSR mukofoti ba nomi Timiryazev tasis namud, ki baroi tadqiqoti behtarin dar sohai fiziologiyai rastaviho dar har se sol yak marotiba suporida meshavad. Timiryazev azoi Jamiyati shohii London (1911), doktori fakhrii Universitethoi Glazgo (1901), Kembrij (1909) va Jeneva (1909), azo-korrspondenti Jamiyati botanikii Edinburg (1911) va azoi fakhrii bisyor universitetthoi Rossiya va jamiyathoi ilmi bud.
Aadiyot: Sochineniya, tom 1—10, Moskva, 1937—40.