Malumoti ohirin

SOQINOMA

«SOQINOMA»   surudestdar shubai duyumi har maqomi «Shashmaqom». Azbaski ohangu matni in surud ba vasfi soqist, onro «Soqinoma» menomand.

Masalan, du bayti «Soqinomai savti sarvinoz» (az maqomi yakum — Buzurg), ki Abdurrahmoni Jomi insho kardaast, chunin ast:

Biyo, soqiyo, bargi ishrat bisoz.

Makun dar ba rui harifon faroz…

Agar budi az jahl har sina sof,

Baraftodi az dahr rasmi khilof…

«Soqinoma»-ho chun silsila dar chor maqomi «Shashmaqom» («Buzurg», «Rost», «Navo», «Dugoh») joy girifta, bo zarbi 4/4 ijro meshavand. Onho ba mavzuhoi asli («Savti sarvinoz», «Iroqi Bukhoro», «Savti Ushshoq», «Savti Navo» va gayra) mansuband.

Masalan, dar shubai duyumi maqomi «Buzurg» vobasta ba nomi mavzui asli chunin «Soqinoma»-horo nishon dodaand: «Soqinomai savti sarvinoz» (qismi yakumi shuba), «Soqinomai mugulchai Buzurg» (qismi duyumi shuba), «Soqinomai Iroqi Bukhoro» (qismi seyumi shuba) va «Soqinomai Rok» (qismi 6-umi shuba; dar qismhoi 4 va 5 vujud nadorand). «Soqinoma»-i mugulchai Buzurg va «Soqinomai Rok» bo diez skhvozi khromatiki meoyad. Dar maqomi «Rost» dar qismi yakumi shubai duyum «Soqinomai savti Ushshoq» va dar qismi duyumi hamin shuba «Soqinomai savti sabo» vomekhurand va har yake jihati khosi ohangnoki dorad, «Soqinomai savti Ushshoq» bo diez ijro meshavad. Dar maqomi «Navo» «Soqinomai savti Navo» (qismi yakumi shuba), «Soqinomai mugulchai Navo» (qismi duyumi shuba) va «Soqinomai mustahzodi Navo» (qismi seyumi shuba) amal dorand. «Soqinomai mugulchai Navo» az jihati ohangnoki az du «Soqinoma»-i digar bo bemol (ovozi khromatiki) farq mekunad, ki bayti avvali on chunin ast (sheri Hofiz):

Biyo, soqi, az may nadoram guzir,

Ba yak jomi boqi maro dast gir!

Dar maqomi chorum — «Dugoh» chunin «Soqinoma»-ho omadaand: «Soqinomai «Savti kalon» (qismi yakumi shubai duyum), «Soqinomai savti Chorgoh» (qismi duyumi hamin shuba) va «Soqinomai mugulchai Dugoh» (qismi seyumi hamin shuba). «Soqinomai savti kalon» bo bemol va «Soqinoma»- hoi «Savti Chorgoh»-u «Mugulchai Dugoh» bo diez ijro meshavand. «Soqinomai Savti kalon» bo sheri Hofiz tarannum shuda, du bayti avvalash chunin ast;

Biyo, soqi, aknun ki shud chun bihisht,

Zi rui tu in bazmi anbarsirisht.

Qadah pur kun az may, ki may khvash buvad,

Khususan ki sofivu begash buvad.

Dar maqomhoi 5—6 («Segoh» va «Iroq») «Soqinoma»-ho amal nadorand. Matni «Soqinoma»-ho asosan porchahoi masnavihoi shoiron buda, ba shakli aa, bb, vv ejod gardidaand. Baroi «Soqinoma» chunin matnho intikhob shudaand, ki dar on soqi — bodadeh tarannum yoftaast. Vale bazan baroi «Soqinoma» gazalro niz istifoda burdaand.

I. Rahimov.

Инчунин кобед

SATO

SATO, asbobi musiqii torist, ki bo kamoncha menavozand. Sato dar bayni tojikoi, uzbekho, eroniyon, afgonho …