Nigilizm

Nigilizm (lot. nihil — hej va hej chiz), dar Rossiya nuqtai nazari intelligensiyai gayridvoryanii solhoi 60-umi asri 19, ki shaklhoi mukhtalifi ideologiyam hukmron, akhloq va normahoi khulqu atvori hayotro qatiyai inkor menamud. Nigilizm dar vaziyati revolyutsnonii solhoi 1859— 1961 paydo shuda, buhroni sistemai feodaliyu krepostnoiro inikos kardaast. Istilohi «Nigilizm» badi nash­ri romani P. S. Turgenev «Padaron va farzandon» vase intishor yoftaast. Irtijoparastoni Rossiya revolyutsionoroni demokratro nigilist menomidand. Dar asl Nigilizmi revolyutsioni (V. I. Lenin, As., j- 4, soli 276) va intelligentii anarkhisti (V. I. Lenin, As., j- 17. soli 184) az ham farq dorand. Nigilizm yake az lahzahoi jarayoni tashakkuli jahonbinii revolyutsioniyu demokrati buda, ifodai zuhuroti peshqadam shumorida meshud.

Nigilizmi revolyutsioni hurofoti dini,  falsafai idealisti, taassubi hayoti jamiyatiyu oilavi va aqidahoi liberalii «sanat baroi sanat», «ilm baroi ilm»-ro rad namuda, talaboti ozodii shakhs va barobarii zanonro ba miyon guzoshtaast. Nigilizm ja­honbinii mukammal nest. Nomuayyanii programmai amal tarafdoronashro ba skhematizm va yaktarafagii az andoza berun mubtalo gardonidaast. Az in ru, to okhiri solhoi 60 dar qatori khodimoni faoli harakati pevolyutsioniyu demokrati khodimoni noustuvori liberali niz ba arsai tarikh omadand.

«Russkoe slovo» va «Sovremennik» organhoi adabie budand, kp aqidahoi Nigilizmro ifoda mekardand. Tamomi namoyandagoni doirai revolyutsioni-demokratii solhoi 60-um — D. I. Pisarev, N. G. Cherni­shevskiy va N. A. Dobrolyubovro niz nigilist menomidand. Mohiyati irtijoii Nigilizmi intelligentkii anarkhisti khosi falsafai burjuazist. Masalan, Nitsshe aqidai inkor namudani madannyat, normahoi akhloq va khaqiqati peshinaro ba miyon guzoshtaast. Nigilizmi mazkur dar sharoiti imruza ba qismi intelligensiyai maydaburjuazii mamlakathoi napitalisti khos ast. Onho bo yorii Nigilizmi irtijoi norozogii khudro ba muqobili ideolo­giyai rasmi ifoda mekunand.