Neoklassitsizm

Neoklassitsizm, neoklassika istilohest dar sanatshinosi va qisman adabiyotshinosii soveti, ki  baroi bayoni hodisoti badeii az jihati goyahoi ijtimoivu mundarifai mafkuravi gunoguni okhiri asri 19 va asri 20 qabul shudaast. Ragbat ba annahoi sanati atiqa, sanati davrai Ehyo va klassisizm khosi Neoklassitsizm ast. Istilohi «Neoklassitsizm» (asosan dar sanatshinosii khorija) inchunin baroi ifodai klassitsizm  sanati memori va tasvirii nimai duyumi asri 18 va choryaki avvali asri 49 istifoda meshavad. Ba miyon omadani Neoklassitsizm tasodufi nabuda, balki natijai kushishhoi sanatkorone bud, ki onho tanho normahoi estetikii sanati atiqaro etirof karda, bozyoftkhoi «abadi»-i onro ba voqeiyat, shaklu mazmuni hodisoti badeiro ba obrazhoi idealiyu az haqiqati tarikhi dur muqobil meguzoshtand. Neoklassitsizm bo neoromantizm (bo vujudi ba ham zid budanashon) baze umumiyatho dorad.

Dar nazari avval Neoklassitsizm hamchun yake az zinahoi prosessi badei namoyad ham, dar ayni zamon, payraviyu taqlidi kholi, tahrifi mazmunu ohanghoi klassiki buda, namoyandagoni onro     ba ejodi asarhoi skhematiki, az harakat dur va zohiran purshukuhu badabdabanok ovarda rasond. Dar sanati memori se davrai vase pahn shudani jarayonhoi neoklassiki, ki beshtar ba ananahoi klassitsizm aloqamand ast, vujud dorad: 1) taqriban az soli 1910 to miyonai solhoi 20; 2) asosan solhoi 30; 3) az okhiri solhoi 50. Dar davrai yakum dar yak qator mamlakatkho Neoklassitsizm az vositahoi konstruktivi (mahsuli jarayoni «modern») istifoda burda, tamoyulhoi muayyani ratsionalizmro dar khud nigoh medosht (O. Perre va T. Garne dar Fransiya, P. Berens dar Germaniya, O. Vagner va A. Loz dar Avstriya va gayra).

Dar sanati memorihoi solkhoi 1910 rus namoyandagoni Neoklassitsizm beshtar ba ananahoi klassiki ru  meovardand (I. A. Fomin, I. V. Joltovskiy, V. A. Shuko va gayra). Solhoi 30 dar memorii Italiya va Germaniya baroi sokhtani inshooti khele muhtasham az vositahoi Neoklassitsizm va­se istifoda meburdand. Az okhiri solhoi 50 Neoklassitsizm asosan dar sanati memorii ShMA (taqriban 50 binoi saforatkhona dar mamlakathoi gunogun) inkishof yoftaast. Neoklassitsizm inchunin dar sanati memorii nimai duyumi solhoi 50             davrai soveti dida meshavad. Dar sanati tasviri istilohi «Neoklassitsizm» doirai vasetari hodisahoro (nazar ba memori) dar bar megirad va nisbat ba jarayonhoi gunoguni badei kor farmuda meshavad. Neoklassitsizm  hamchun hodisai mukammali badei yakjoya bo neoidealizm, ki dar okhiri solhoi 1870 dar Germaniya tashakkul yoftaast, ba miyon omad.

Musavviron A. Feyerbakh va X. fon Mare,     haykaltarosh A. Khildebrand va gayra say mekardand, ki azamatu shukuhi sanati klassikiro zinda namoyand. Istilohi «Neoklassitsizm»- ro nisbat ba ejodiyot yo ba jihathoi alohidai ejodiyoti baze ustodoni sanati tasvirii okhiri asri 19 va nimai avvali asri 20 kor farmudan mumkin ast: khaykaltaroshon A. Mayol va E. A. Burdel dar Fransiya, G. Vitelann dar Norvegiya, K. Millee dar Shve­tsiya, K. Nilsen dar Daniya,   II. Mesh­trovich dar Yugoslaviya, F. Messina dar Italiya, S. T. Konyonkov, A. T. Matveev dar Rossiya, musavviron F. Khodler dar Shveysariya, P. Pyuvi de Shavann va L. S. Bakst dar Fran­siya, V. A. Serov. K. S. Petrov-Vodkin, M. Deni dar Rossiya. Dar san­ati tasvirii solhoi 20—30 on jarayonhoi badeie, ki dar natijai tasiri ekspressionizm, futurizm, ku­bizm ba vujud omadand, ba Neoklassisizm mayl doshtand.

Neoklassisizm dar adabiyot jarayonhoi nisbatai khurdi badeiro (ibtidoi solhoi 1890 — miyonai solhoi 1900) ifoda mekunad. Bo vujudi gunogunii aqidahoi ijtimoiyu siyosiashon, navisandagoni neoklassikro     prinsiphoi ba ham monandi estetiki va poetiki muttahid mekunand: nazari manfi ham ba naturalizm va ham ba simvolizmi fransaviyu neoromantizmi nemis; ru ovardan ba fojiai atiqa va klassitsizm; takya ba ananahoi klassikii madaniyati evropoi (bar khilofi dekadans), tarki robita bo ananahoi realizmi tanqidi. Neoklassisizm ba manoi purraash baroi ifodai prin­sipa uslubiyu goyavie, ki ba istifodai obrazho, syujetu konflikthoi atiqa asos yoftaast, istifoda mesha­vad.

Neoklassisizm  dar musiqy hamchun yak raviyai tom vujud nadorad. Tanho dar borai baze zuhuroti on dar ejodiyoti ohangsozoni judogona sukhan rondan mumkin ast. M. Reger dar asarhoi okhirini khud ba Neoklassisizm  be- vosita nazdik omad. Dar musiqii nemis P. Hindemit ba jarayoni Neoklassisizm capvari  namud. Dar ejodiyoti solhoi 20-umi I. F. Stravinskiy N. mavqei kalon dosht (opera — oratoriyam «Shoh Edip», 1927; baleti «Pulchi­nella», 1919 va gayra). Az yak taraf, dar asarhoi neoklassnkii sanati musiqi fasehi, mutashakkili va yagonagii mantiqii uslubhoi peshinai musiqi az nav zinda karda shavand, az tarafi digar, Neoklassisizm  ba taqlidi mahz, ba kushishi behudai zinda kardani vositaqoi kuhnayashuda meovard.