Nazira

Nazira (ar. muannasi misl, monaid), yak shakli ananavii sher, ki dar adabiyothoi Sharqi Nazdik va Miyona intishor yofta bud. Nazira sarfi nazar az mavridi gufta shudanash hamesha yak nav quvvaozmoi, imtihonu sanjishi mahorat va musobiqai adabi meboshad. Adibi naziraguy aksar baroi nazi rasaroi asarhoi behtarin va mashhurtarini adiboni buzurgi guzashta va goho asarhoi barjastai muosironi khudro intikhob mekunad. Dar mavzui asosi, vazn va dar qasidayu gazal va qitayu ruboi qofiya va radifi (agar boshad) asari sarmashqro nigoh doshta, bo muallifi on quvvaozmoi mekunad. Nazira boyad dar maoni bikr, dar zabon ravonu ba fahmi khonanda nazdik va dar vositahoi tasviri badei va tarzi istifodai onho navigari doshta boshad.

Hangomi Nazira guftan ba asarhoi kalonhajm chun «Shohnoma»-i Firdav- si, «Khamsa»-i Nizomi, «Masnavi»-i Jaloluddini Rumi va amsoli inho asosan ba mavzu, kompozitsiya va vazni sherii onho payravi karda, dar qasida goho shakl (masalan, Nazirahoi qasoidi masnui Salmoni Sovaji) va bazan mazmun (masalan, Nazirahoi qasoidi falsafiyu irfonii Khoqoni) va dar ruboi faqat mazmunro payravi mekunand. Nazirai gazal hamai in jihathoro faro megirad. Goho Naziraho dar shakli naqiza — parodiya navishta meshavand (misli asarhoi Abuishoqi Atima, Qorii Azdii Albisa). Nazira metavonad bo tazmin yo biduni on boshad. Amir Khisravi Dehdavi, Jomi, Navoi, Fuzuli, Iqbol, Aini, Lohuti, Payrav va digaron  namunahoi barjastai Naziraro ejod kardaand.

Gazali Lohuti «Inqilobi surkh», dostonhoi M. Tursunzoda doir ba bedorii Sharq Nazirahoi ziyodero ba vujud ovardaand. Nazirasaroi bazan ba shaklparasti va tahlili mahz mebarad, ki aksari osori bedilchiyoni asri 19 va shoironi darbori Umarkhoni Amiri az in nav ast. Nazira, ki bo istilohi rusii «podrajenie» barobar ast, dar adabiyoti Garb va rus niz malum buda, ba gayr az payravihoi «Hamlet», «Romeo va Juletta», «Doktor Faust», «Sayohat az Peter­burg ba Moskva», Nazirahoi I. Gyote, A. S. Pushkin, S. Esenin, L. Ukrain­ka va digaron ba asarhoi Sadi, Hofiz, Jomi va digar adiboni Sharq malumand. Nazira, ki yak nav vahdati uslubi va shaklii asarhoi zamonhoi gunogun ast, bo moniyati khud ba adabiyoti davrai Ehyo (Renessans) qarobat do­rad. Nazira dar sanati tasviri va musiqii mo niz dar asrhoi 15—19 maqomi muayyane dosht (Nazirahoi asarhoi Behzod —dar rassomi va navoihoi «Shashmaqom» dar musiqi). Nazira dar in navhoi sanat az nuskhabardori bo voridoti nav va munosibati ejodii muallif ba sarmashq farq me­kunad.