Malumoti ohirin
Home / Madaniyat va Sanat / «Nafois-ul-funun fi arois-il-uyun»

«Nafois-ul-funun fi arois-il-uyun»

«Nafois-ul-funun fi arois-il-uyun»  (piroyai fanho dar arushoi haqiqat), asari ensiklopedii Shamsuddin Muhammad Mahmudi Omulist, ki soli 1335 talif yoftaast. On ba zabo­in forsi-tojiki navishta shuda, dar  borai 160 sohai ilmi asrimiyonagi malumot medihad. Muallif kushish kardaast, ki tamomi ilmu fannu sanoei peshina va zamoni khudro tafsir namoyad va mohiyati har ilm va har istilohi ilmiyu fanniro kushoyad. Istilohoti in asar baso murakkab buda, az kali- mahon arabi va forsi-tojiki, yunoni, hindi va gayra iborat ast. Asar komyobihoi ilmu fanni na tanho forsu tojiku arab, balki ilmu fanhoi khosi khalqhoi digar, masalan, khalqhoi hindro darbar megirad. Dar barobari tafsiri mafhumhoi dini va falsafi, tasavvufi va gayra ba ilmhoi tabii diqqati ziyod doda shudaast.

Dar asar doir ba kasbu kor va sanoe malumoti mufid hosil kardan mumkin ast. Dar NAFOIS-UL-FUNUN FI AROIS-IL-UYuN istilohoti mamurii davr sharh va ejod yoftaand, ki ahamiyati tarikhi- iqtisodi va siyosi dorand. Bo vujudi on ki aksari materialhoi in asari jome dar zamoni dozir fa- sat adamiyati tarikhi-nlmi dorand, bnsbr jndatdoi ilmi va amalpn on holo ham qobili tadqiq meboshand, masalan. dar sohai tib va muhofizati tandurusti. In asar baroi omukhtani tarikhi istilohoti ilmi, sanoati va mamuri sarchashmai mutabarest khosa baroi shinokhtani manii istilohi omonimi, ki dar sohahol mukhtalif manoi gunogun dorand. Bisyor talif va sharhhoi muallif to hol qimati ilmi va amalii khudro gum nakardaand, bo vujudn on ki manoi in guna istiloh dar tuli asrho tagir yoftaast va holo mafhumi nisbat ba peshtara kamu besh farqkunandaro ifoda menamoyand.

Macaslan, «Ilmi taqriz, ki on iborat ast az donistani kayfiyati inshoi sher va mavoqei sifoti loiqa ba har toifa va har maqom. Va «taqriz» — dar asli lugat — madh guftan ast shakhsero, ki zinda boshad va haq yo ba botil». Daqiqnazarii muallif va vusati malumoti jamkardai u imkon medihand, ki darajai ilm dar asri 14, doirai vasei on, khususiyathoi muhimmi on az tarafi khonandai hozira va ilmi hozira muayyan shavad va bechunucharo doirai donishi khonandaro khele vasetar menamoyad.

Makhsusan qismati musiqii on barjastatarin sarchashmai khattii ilmiyu nazariyavii musiqii asrimiyonagii fors-tojik ba shumor me­ravad. Az muqaddima va panj bob iborat ast. Muqaddima az tarikhi ilmi musiqi, tarkibot va khususiyat­hoi muhimmi on bahs mekunad.

Bobi I az chor fasl tarkib yoftaast. Fasli 1 «Dar tarifi savt va kayfiyati hudusi on», fasli 2 «Dar nagma», fasli 3 «Dar asbobi hiddatu saqil dar savtu nagam», fasli 4 «Dar manii lahn». Bobi 2 «Dar nisbati istikhroji abod va marotibi on dar muloimatu munofirat» az chor fasl iborat ast. Fasli I «Dar hisri nisb», fasli 2 «Dar manii bud, jam muloimat va munofirat», fasli 3 «Dar aqsomi abod», fasli 4 «Dar marotibi abod az jihati muloimat». Bobi 3 «Dar izofati abod az yakdigar» az se fasl tar­kib yofta, fasli 1 «Dar manii izofat va faslu aqsomi on», fasli 2 «Dar manii taqsimi bud ba aqsomi mutasovi va kayfiyati amali on», fasli 3 «Dar nisbati akhbori taqsimi zularba az abodi lahni». Bobi 4 «Dar bayoni oloti alhon va manii doston» az du fasl: «Dar bayoni oloti alhon» va «Dar bayoni haqiqati parda, ovoza va tarkibi shuba» iborat buda, doir ba sozhoi musiqii nuzhat, qonun, chang, nay, argunun, ud; tartibi pardavu tori onho, «Duvozdahmaqom», shubayu ovozahoi on bahs mekunad. Bobi 5 «Dar iqo va advori on» niz az du fasl: «Dar haddi iqo va azminai iqoi va aqsomi on», «Dar taqsimi iqo» iborat ast. Qismati musiqii «NAFOIS-UL-FUNUN FI AROIS-IL-UYuN» beshtar kharakteri il­miyu nazariyavi doshta, dar peshrafti nazariyai musiqii asrhoi minbada roli kalon bozidaast

Инчунин кобед

SATO

SATO, asbobi musiqii torist, ki bo kamoncha menavozand. Sato dar bayni tojikoi, uzbekho, eroniyon, afgonho …