Nafisi Said

Nafisi Said (18.6.1896, Tehron – 14.11.1966, hamon jo), olim, navisanda va hodimi jamiyatii Eron, Pisari Aliakbari Nafisi, Nafisi tahlili ibtidoiro dar maktabhoi “Sharaf” va “Ilmiya”-i Tehron, miyonaro dar Shveysariya va oliro dar Universiteti Sorbonnai Fransiya ba anjom rasondaast. Solhoi 1918-34 dar vazorathoi gunoguni Eron kor karda, barobari in dar omuzishgohhoi harbi, diplomati va maktabi olii navi politekhniki-“Dorulfunun” az zabonu adabiyoti forsi va tarikh dars dars dod. Az soli tasisi donishgohi Tehron (1934) Nafisi profsoyuz intikhob shuda, to avvali solhoi 50 in vazifaro ba jo ovard. Avvali solhoi 50 dar natijai fishori siyosi va ziddiyat bo rohbariyati donishgoh Nafisi ba nafaqa baromad.

Asarhoi nakhustini ilmii tadqiqotii u avvali solhoi 20 navishta shudaast.Nafisi olimi sermahsul ast. Doir ba tarikhi adabiyoti klassikii fors-tojik, adabiyoti muosiri Eron, tarikhi Eron va Osiyoi Miyona, adaiiyoti klassiki va sovetii rus, adabiyotu farhangi khalqhoi soveti, zabon va adabiyoti mamlakathoi Evropai Garbi beshtar az 800 maqola, asari ilmi va adabi, talif nvmuda, yak silsila asarhoi adabi va tarikhiro ba nashri intiqodi hozir kardaast. Asarhoi Nafisi, monandi «Ahvol va ashori Abuabdulloh ibni Jafar Muhammadi Rudakii Samarqandi» (jildi 1—3, 1930—40), «Tarikhi tamadduni Eroni Sosoni» (1952), «Shohkorihoi nasri forsii muosir» (jildi 1—2, 1950—53), «Tarikhi ijti- moi va siyosii Eron dar asri hozir» (1956), «Zindagi va koru khunari Maksim Gorkiy» (1956), «Ta­rikhi adabiyoti rusi» (jildi 1, 1965), «Tarikhi nazmu nasr dar Eron va dar zaboni forsi» (jildi 1—2, 1965) talifoti muhimmi ilmiand.

Nafisi hamchun navisanda ham shuhrat dorad. U muallifi du majmuai hikoyaho: «Sitoragoni siyoh» (1937) va «Mohi Nakhshab» (1949), se roman: «Farangis» (1931), «Nimarohi bihisht» (1953), «Otashhoi nuhufta» («Khisobho durust darnayomad», 1966), inchunin «Gulchine az devoni Said Nafisi» (1954) va dramai «Okhirin yodgori Nodirshoh» (1926) ast. Dar asarhoi badeii navisanda masalahoi muhimmi hayoti siyosiyu ijtimoii Eron ba miyon guzoshta shudaand.

Nafisi uzvi Farhangistoni Ulumi Eron (az soli 1935), yake az asosguzoron va faoloni jamiyati dusti va ravobiti farhangii Eron bo Ittifoqi Soveti, noib-prezidenti jamiyati «Eron — Hinduston», azoi fakhrii jamiyati «Eron — Fran­siya», azoi Soveti umumijahonii sulh bud. U dar donishgohhoi Bambay, Aligarh, Qohira, Beyrut, Bagdod, Kobul, Dehli, Haydarobod oid ba tarikhi adabiyoti klassikii fors- tojik leksiya va maruzaho khondaast. Nafisi borho ba Ittifoqi Soveti omadaast. U dar jashnhon 1000-soligii tavalludi Firdavsy (1934), 20- solagii tasisi RSS Uzbekiston (1944), 20-solagii tashkili RSS Ozarboyjon (1945), 220-solagii tasisi AF SSSR (1945), 500-solagii tavalludi Navoi (1948), 150-solagii M. F. Okhundov (1962), 550-solagii taval­ludi Abdurrahmoni Jomi (1964), inchunin dar sezdi 2-yumi navisandagoni SSSR (1954) va Kongressi25- umi sharqshinosoni dunyo (Moskva, 1960) ishtirok kardaast. Nafisi du marotiba (1960, 1964) ba Tojikiston oma- da, bo hayoti ilmiyu madanii respub­lika az nazdik shinos gardidaast. Nafisi soli 1964 doktor va professori fakhrii Universiteti Davlatii Tojikiston intikhob shuda bud.

Nafisi nisbat ba Tojikiston va khalqi tojik muhabbati ziyod dosht. In muhabbati khudro shoir dar sheri «Ba dustoni tojikam» (1960) samimona ifoda kardaast. Nafisi ba shoiron, navisandagon va olimoni mashhuri tojik S. Ayni, M. Tursunzoda, B. Gafurov, M. Osimi, A. Mirzoev robitai dustona dosht. U bo namunahoi ejodiyoti shoironu navisandagoni tojik shi­nos bud va ba adabiyoti sovetii tojik bahok baland medod. Nafisi dar nutqi dar sezdi 2-yumi navisandagoni SSSR ejodkardaash roje ba adabiyoti sovetii tojik va adiboni barjastai on chunin guftaast: «Baroi mo makhsusan rohi respublikahoi sovetii Osiyoi Miyona, ki tarikhani ba mo nazdikand va dar yak muddati kutoh ba gul-gul shukuftani madaniyati khud noil gardidaand, ibratomuz ast. Asarhoi navisandagoni namoyovi tojik Sadriddin Ayni, Mirzo Tursunzoda, Mirshakar, Ulugzoda, Ikromi… baroi javononi mo dar rohi ba vujud ovardani adabiyoti milli va haqiqatan khalqii khud namunai sazovor ast».

Nafisi makhsusan ba osori ilmiyu adabii S. Ayni bahoi baland dodaast. U nakhustin olimi khoriji bud, ki ba kitobi S. Ayni «Namunai adabiyoti tojik» taqriz navishta, ahamiyati onro takid namuda bud: «Ba har eroni niz farz ast, ki loaqal yak bor in kitobi nafisro, ki aziztarin rahovardi barodaroni turkistonii most, bikhonad».Nafisi soli 1944 zimni shirkat dar javshi 20-solagii res­publikai Uzbekiston bo ustod Ayni shinos shud. Taassuroti amiqi az in vokhuri giriftaashro Nafisi badtar dar yoddoshti khud chunin naql kardaast: «Dar Toshkand bo kase, ki solho bud orzui didorashro doshtam, ru ba ru shudam. Andomi logar va qadi mutavassit va simoi pur az hushu farosat va chashmoni purfurugi Sadriddin Ayni maro girift. Didam surati on mardi buzurg, ki dar barobari man ast, bo sirate, ki az muallafoti vay dar zehni man joygir shuda bud, komilan yakson ast». Az ejodiyoti badeii Nafisi chand hikoya dar Tojikiston nashr shudaast: «Dami vopasin» (1973), «Sitorai man» (1976), «Rohi odam shudan» (1976) va gayra.

Adabiyot: Najmonov F, Said Nafisy — navisandai bomahorati Eron, «Maktabi So­veti», №10,  1978; KomissarovD. S., S. Nafisi — vidayushiysya ucheniy i pisatel sovremennogo Irana, «Na­rodi Azii i Afriki», 1962, №2; Giunashvili L. S., Tvorcheskiy put Saida Nafisi, Tbilisi, 1976.