MOLIYa

MOLIYa (ar. — sarvat, doroi, naqdina), sistemai munosibathoi iqtisodi, ki bo mavjudiyati davlat va farohamorii fondi zakhirahoi puli baroi ijroi vazifahoi siyosi va iqtisodi zarur bevosita aloqamand ast. Asosi moddii Molikonaro fondi vositahoi puli tashkil medihad, zero on bo muomiloti pul zich aloqa

dorad. Ammo Moliya na pul, balki munosibatest, ki dar prosessi tashkil va istifodai fondhoi puli ba vujud meorad. Mazmun, kharakteri istifoda va qonuniyathoi inkishofi Moliya

bo tarzi istehsolot, kharakteri sinfi va vazifahoi davlat, mazmunu darajai inkishofi munosibathoi puliyu moli muayyan karda meshavad. Vazifahoi asosii Moliya dar jamiyati istismorgaron az tamini sharoiti moddii mavjudiyatu amali apparati davlati va organhoi on iboratand. Asosi iqtisodii Moliyai davlati burjuaziro molikiyati khususi budani vositahoi istehsolot va sistemai khojagii kapitalisti tashkil medihad. Davlati kapitalisti bo yorii Moliya qismi ziyodi daromadi milliro baroi nigoh doshtani organhoi apparati davlati va pur kardani joi kharojoti harbi az nav taqsim mekunad. Dar in taqsimot andozho roli muhimro mebozand. Tamomi tadbirhoi Moliyai davlathoi kapitalisti ba muhofizat, ziyodu mustahkam namudani molikiyati khususii kapitaliste va sistemai istismor ravona karda shudaast. Roli Moliyai davlati dar prosessi boytar shudani burjuaziya, makhsusan dar davrai taraqqii kapitalizmi davlatiyu monopolisti boz ham baland shud. Tezu tund shudani ziddiyathoi kapitalisti, inkishofi munosibathoi davlatiyu monopolisti, purzur gardidani militarizm boisi afzudani andozho, ziyod shudani qarzhoi davlati, tezu tundshavii buhronhoi moliyavi va noustuvorii Moliyai davlati megardad.

Dar jamiyati sosialisti mavjudiyati istehsoloti moli va muomiloti moli zarurati Moliyaro ba miyon meorad. Dar in jamiyat Moliya sistemai munosibathoi iqtisodiest, ki bo yorii on fondhoi puli muvofiqi plan ba vujud ovarda shuda, ba manfiati takroristehsoli vasei sosialisti va qone gardonidani talaboti moddiyu madanii mehnatkashon istifoda meshavand. Moliyaro Davlati Soveti muvofiqi plan ba vositai rohbariyati markazonidai khojagii khalq dar asosi siyosati yagonai iqtisodi ba amal mebarorad. Nig. (Plankashii moliyavi). Moliya funksiyai taqsim va nazoratro ijro mekunad. Davlati sosialisti ba vositai Moliya ba vujud ovardan, taqsim va az nav taqsim kardani majmui mahsuloti jampyati va daromadi milliro idora karda, prosessi farohamori va istifodai fondi vositahoi puli, rioyai tartibi sarfakoriro nazorat menamoyad. Moliyai sosialisti majmui Moliyahoi umumidavlati yo markazonidashudaest, ki bevosita dar ikhtiyori davlatand. Moliyahoi gayrimarkazonidashuda dar ikhtiyori korkhonayu tashkilothoi sosialisti meboshand. Ba Moliyai umumidavlati byujeti davlati, sugurtai ijtimoii davlati, sistemai  krediti davlati (nig. Kredit), mansuband. Muvofiqi kharakteri iqtisodi va tarkibi ijtimoi Moliyai umumdavlati va Moliyai korkhonahoyu tashkilothoi davlati yakkhelaand, zero asosi onhoro molikiyati sosialisti budani vositahoi istehsolot tashkil menamoyad va onho bevosita ba prosessi planii takroristehsoli sosialisti khizmat mekunand. Davlat dar khojagii khalq bo yorii Moliya faroham ovardan, taqsimu istifodai daromad, andukht va amonatro tashkil menamoyad, onhoro dar bayni sohahoi khojagi, respublikaho) nohiyahoi iqtisodii mamlakat, sektorhoi iqtisodiyu guruhhoi aholi az nav taqsim mekunad, baroi daryoft va samaranok istifoda burdani zakhiraho, ijroi planhoi khojagii khalq musoidat namuda, ba tashakkuli tenosubhoi muhimi khojagii khalq faolona tasir merasonad. Moliya sohai alohidai faoliyati iqtisodi ba hisob meravad, ki baroi amali gardonidani on organhoi davlatii makhsusi sistemai moliyavi, zvenohoi apparati molilvii khojagi, plani va nazorati tashkil karda shudaand. Faoliyati onho muvofiqi prinsiphoi sentralizm» demokrati va siyosati milli, dar asosi plenhoi moliyavii korkhona, muassisayu teshkilothoi ittihodihoi istehsoli, vazoratho, idoraho, plani moliyavii umumidavlati, byujeti davlatii mamlakat tashkil karda meshavand. Sistemai moliyavii RSS Tojikiston qismi tarkibii sistemai moliyavii SSSR buda, Moliyai korkhonahoi sosialistiyu sohahoi khojagii khalq va byujeti davlatii respublikaro tashkil medihad. Byujeti davlati zvenoi muhimterin va asosi meboshad. Sistemai moliyavii RSS Tojikiston az byujeti respublikavi, viloyati, shahri, reyoni, posyolkavi, shahrhoi tobei rayon va byujethoi qishloq iborat ast.

Vazifai asosii panjsolai yozdahum minbad ham baland berdoshtani derajai nekuahvolii odamoni soveti dar asosi taraqqiyoti bardavomu puravji khojagii khalq tezondani progressi ilmiyu tekhniki va guzarondani iqtisodiyot ba rohi rivoju ravnaqi bosurat, oqilonatar va durusttar istifoda burdani potensiali istehsolii mamlakat, harjoniba sarfa kardani hamai khelhoi resursho va behtar namudani sifati kor meboshad.

Ad: Lenin V. I., Kapitalizm va andozho. As., ch. 19; hamon muall., Nutq dar borai masalai moliyavi dar majlisi komiteti ijroiyai markazii umumirossiya 18 apreli soli 1918, As.,

2., 27; hamoi muall., Marfat dar uezdi umumirossiyagii namoyaidagoni shubahoi moliyavii sovetho 18 may soli 1918, As., ch. 27; hamon muall., O sosialisticheskikh finansakh, M., 1971; Zverev A. G.. Nasionalniy dokhod i Finansi SSSR, M., 1970 Finansi SSSR,

M . 1971; Kulikov V. S., Rol finansov v povishenii blagosostoyaniya sovetskogo naroda, M., 1972; Problemi razvitiya sosialisticheski finansov, M., 1977; Finansovie richagi povisheniya effektivnosti proizvodstva, M . 1U7V,

J. Lafizov.