EKSPRESSIONIZM

EKSPRESSIONIZM (az lot. ekh-pressio — ifoda), yak jarayoni sanat va adabiyoti Evroparo guyand, ki taqr. s-hoi 1905—20 inkishof yoftaast. On olami manavi (subektivi)-i insonro yagona haqiqati reali va zohir shudani onro maqsadi asosii sanat medonad. Mohiyatan etirozi fardiro ba muqobili nuqsonhoi kapitalizm ifoda vekunad. Istiloi E.-ro bori avval X. Validen istifoda burdaast. Dar sanati tasviri payravonash P. Gogen, V. Van Gog, E. Munk, S. Ensor, F. Khodler va dig. meboshand. Prinsiphoi E. makhsusan, dar ejodiyoti rassomon (E. L. Kirkhner, M. Pekhshteyn, E. Khokkel, K. Shmidt-Rotluf), ki ifodai subekgavii voqeiyat va darki ozodonai olamro targib mekardand, tashakkul yoft. Tarafdoroni E. dar asarhoyashon ba afkor va ehsosoti fardi ahamiyat doda, voqeiyatro yaktarafa va nodurust inikos menamudand va bo tasiri falsafai individualizm va subektivizm ba raviyai abstrakt (nig. Abstraksionizm) mayl mekardand. Dar solhoi badi Jangi duyumi jahoni dhamchun jarayoni formalist, ki mohiyati ijtimoii sanatro rad mekunad, dar RFG, Fransiya (bo nomi neoekspressionizm), ShMA (bo nomi E.-i abstrakti) pahn shud. Dar adabiyoti badei ba paydoishi E. navisandagon G. Kayzer, V. Gazenklever dar Germaniya, F. Verfel dar Avstriya musoidat namudand. E. dar sanati musiqi, teatr, kino va memori niz ehsosot va aqidahoi subektivii sanatkorro ifoda namuda, az mohiyati ijtimoii sanat sarfi nazar mekunad. Holo E. bo tasiri realizm va digar raviyahoi peshqadam mavqei khudro gum karda istodaast.