لیبیریه

لیبیریه (liberia) -ریسپوبلیکة لیبیریه (republic of liberia) ، دولتیست در افریکة غربی. در شمال غربی با سیرّه-لیانی، در شمال و شمال و شرکی با ریسپوبلیکة گوینیّه، در شرق با ریسپوبلیکة ساحل آج هم‌سرحد است. آن را در غرب و جنوب اقیانوس اتلنتیک احاطه کرده است. مساحتش 111، 4 هزار کیلومتر مربّع. اهالی‌اش 4، 7 ملن. نفر (2017س .). پایتختش شهر مانراویه (1، 1 ملن. نفر در سال 2017). از جهت مأموری به 15 گرف  تقcیم شده است.

کانستیتوتسیة جاری‌اش سال 1847 (1955 بعضی اصلاحهات درآورده شد) قبول شده است. سردار دولت پرزیدنت، که او را اهالی به مهلت 8 سال انتخاب می‌کند. آرگن حاکمیت قانون‌برآر-پارلمنت. حکومت لیبیّه را کبینیت وزیران تشکیل می‌دهد. سیستم سودی: سود عالی، آکروگی و سودهای مونیتسیپلی، سودهای مخصوص و غیره.

طبیعت. ساحل لیبیه اساساً هموار است. در همواری پستی نزد ساحل 40-50 باتلاق‌زارها وامیخورند. همواری در درونتر مملکت تارفت بلند شده، پس به بلندی لیانا-لیبیریه (قبلاً نیمبه، 1752 متر) تبدل می‌یابد. در لیبیریه کانهای آهن، الماس، طلا موجودند. اقلیمش گرم سیرنم. حرارت میانة ماهانه از+27 س پست نمی‌فراید. بارشات سالانه در ناحیه‌های داخل مملکت 1500-2000 مّ، ساحل اقیانوس اتلنتیک تا 5000 مّ.

دریاهای اساسی: منا. لافّه، سینت-پال (دینّ) ، سینت-جان، سیسّ، کولّ. قریب 1/ز مساحت. لیبیّه را بیشة انبوه همیشه‌سبز ایکوتاری (درختان سرخ، پلیسندر، کوچوک و غ .) پوشانده‌اند. درختان قهوه، نخل پهن شده‌اند. در سونّه‌ها علفهای بلند، بعضی نمود اقاقیایو بابب، در ساحلها رستنیهای منگراوی می‌رویند. خاکش زرد سرخچه‌تاب لتیریتی. در سونّه‌ها شاه‌برزه‌گاو، پلنگ، آه و، گراز دچار می‌آیند. در بیشه‌ها میمون، مار، پرّنده و حشراتها بسیارند.

اهالی. گروه اساسی اهالی را (قریب 47%) خلقهای به همدگر نزدیک مندیزبانها (کپیلّی، لامه، منا، ملینکی و دیگر) تشکیل می‌دهند. خلقهای گروه گوینییگی (کر و، گریبا، کرن و دیگر قریب 43% اهالی) در قسم جنوب لیبیه و ناحیه‌های نزد ساحل زندگی می‌کنند. خلقهای قسم شمال و غربی مملکت به زبانهای اتلنتیکی یا گروه بنتوزبان (گاله، کیس؛ قریب 9% اهالی) گپ می‌زنند. اجدادان زنگیان آزادشدة امریکا-اساس‌گذاران ریسپوبلیکه در لیبیه امتیازهای مخصوص دارند. زبان دولتی-انگلیسی است. نصف زیاد اهالی پیرو مذهبهای عنعنوی محلی بوده، باقیمانده مسلمان و نصرانیند. شهرهای کلان لیبیریه: مانراویه، مرشلّ، بیوکینین، خرپیر و گبنگه می‌باشند.

آچیرک تاریخی. تاریخ قدیمة خلقهای لیبیریه پرّه آموخته نشده است. اروپاییان (پارتوگلیها، گالّندیها، انگلیسها، فرنسویان) به لیبیریة حاضره در نیمة 2-یوم عصر 15 آمدند. سال 1821 یک گروه زنگیان ایالات متحدة امریکا با کمک جمعیّت مستملکوی امریکا، که برای از مملکت دور کردنی غلام آن آزادشده کوشش می‌کردند، از پیشوایان قبیله‌های محلی جزیرة پراویدینس و منطقة متیریک نزد آن را خریدند. در همین جا دیهه‌ای با نام مانراویه بنیاد گردید و تمام ملک لیبیریه (از کلمة لاتینی liber-آزاد) نامیده شد. سالهای 1834-36 محلهای نوهالی‌نشین ماریلیند، بسّه-کاو، گرینویلّ به وجود آمدند (1 آوریل 1839).

اتّحاد محلهای اهالی‌نشین لیبیریه تشکیل یافت، که آن در اساسهای فدراسیون تمام محلهای اهالی‌نشین را (غیر از ماریلیند، وه‌ای به ریسپوبلیکة لیبیه سال 1857 همراه شد) متّحد گرداند. 26 ژوئیة 1847 ریسپوبلیکة لیبیه اعلان کرده شد. لیبیّه را سال 1848 بریتنیة کبیر، سال 1852 فرنسیه، سال 1862 شمه به رسمیت شناختند. مهاجران امیریکای و لیبیرییگی در اداره‌های دولتی و اقتصادیات مملکت موقع اساسی را اشغال کردند. آنها سال 1869 پرتیة ویگهای اصیل را تشکیل کردند، که از 1878 به سر حاکمیت آمد.

بریتنیة کبیر و فرنسیه در نیمة 2-یوم عصر 19 برای ضبط لیبیه کُشیدند. آنها تنها سالی  1911 سرحدهای لیبیّه را پرّه اعتراف نمودند. اوّل سال 1918 لیبیریه رسماً به جین یکم جهانی (1914-1918) داخل شد. بعد جنگ به لیبیه کاپیتال امریکا وارد گشت. سالهای جنگ دوّم جهانی (1939-1945) شمه مساحت لیبیّه را برای به شرق نزدیک و شرق دور بردن قشون و تکنیکة حربی خود استفاده کردند. 3 ژانویه 1944 و. ش. تبمین (یکی از پیشوایان پرتیة ویگهای اصیل) پرزیدنت شد (تا آخر عمرش-ژوئیة 1971 در همین وظیفه بود). وه‌ای سیاست متّحدشوی را، که به برهم دادن نابرابری بین خلقهای مقیمی و اجدادان مهاجران امیریکایی روانه شده بود، اعلان کرد. سال 1945 با مقصد در عمل جاری نمودن پرنسیبهای «سیاست متّحدشوی» به مردان ساکنان مقیمی حقوق انتخاباتی داده شد.

لیبیریه در خریطة گوگل

بعد جنگ تشکّل برجوزیة ملّی و صنف کارگر سرعت گرفت. لیبیه سال 1959 با شمه شرطنامة حربی بست. لیبیه راه بی‌طرفی و همراهنشوی را پیش گرفته، طرفدار یراقپرتایی عمومی و پایدارشوی صلح است. دسامبر 1972 لیبیه با اتّحاد شوروی علاقة دیپلماتی مقرّر نمود.

پرتیة سیاسی و اتّفاقهای کسبه. پرتیة ویگهای اصیل، پرتیة یگانه و هوکومران، سال 1869 تشکیل شده است. کانگریسّ اتّفاقهای کسبة استحصالی، تأسیسش سال 1900. کانگریسّ متّحدة کارگران؛ کانگریسّ محنت لیبیریه.

اقتصادیات. لیبیریه مملکت از جهت اقتصادی سست ترقّی کرده بوده، در خواجگی‌اش کاپیتال خارجی حکمران است. ساحه‌های اساسی خواجگی-استحصالی کوچوک طبیعی و استخراج معدن آهن. لیبیریه از جهت صادرات معدن آهن در جهان کاپیتالیستی جای 4-عمرا اشغال می‌کرد. به اهالی محلی زمینداری آبشینگی خاص است. لیبیریه خودش را با آذوقه‌ تأمین کرده نمی‌تواند. زمینهای بهترین در دست شرکتهای خارجیند. لیبیریه اساساً گیویّه صادرات می‌کند. کشتزارهای کلان در اختیار شرکت امیریکایی «فیرستان پلنتییشینس لیمیتید» می‌باشد. پرورش نخل روغندار، کاکئو و قهوه اهمیت کلان دارد. اینچنین نیشکر و نخل نارجیل را پرورش می‌کنند. چارواداری اساساً در شمال و شرقی ترقّی کرده است. ماهیداری و چوبتیارکنی پیش می‌رود.

صورت مانراویه (پایتخت لیبیریه)

صناعت معدن کوهی ترقّی کرده است. معدن آهن، الماس، طلا استخراج می‌کنند. در لیبیریه زوادهای نیفت، سیمان، تخته‌بُری و غیره موجودند. سال 2010 -م 1410 ملن. کوت/س. قوّة الکتر استحصال کرده شد. هنرهای ریسندگی و بافندگی، بریابافی، سبتبافی و غیره ترقّی کرده‌اند. نقلیات اساسی-اتومبیلی، طول راههای ماشینگرد 10751 کم. (2017سال) ، طول راه آهن 490 کم (2010سال). بندرهای کلان: مانراویه، بیوکینین، مرشلّ، خرپیر، رابرتسفیلد و سپریگگس پین ایرادرامهای بینلخلقی دارند. لیبیه به مملکتهای خارجی معدن آهن، کوچوک، الماس، قهوه، کاکئو، چوب و تخته می‌برارد. از خارجه مالهای صناعتی، آذوقه‌واری میخرد.

لیبیریه اساساً با ایالات متحدة امریکا، آلمان، ندیرلند، اتلیه، ژاپن، بریتنیة کبیر، شویتسیه سودا می‌کند. مّد (مجموع محصولات داخلی) سال 2016-م برابر 3، 9 ملّیرد دلار ایالات متحدة امریکا تشکیل کرد، که سر کس برابر تقریباً 880 دلار ایالات متحدة امریکا شد و این نشان‌دهنده در بین 230 دولت دنیا جای 226-عمرا اشغال می‌کند، که سبب اساسی‌اش این تأثیر منفی جنگ داخلی سالهای آخر رویداده می‌باشد. واحد پول-دلار لیبیریه  میباشد که رمز جهانی‌اش «lrd»  میباشد و قربش سال 2017 چنین بود: 1 دلار لیبیریه=0، 01 دلار ایالات متحدة امریکا.

نگهداری تندرستی . سال 2010 به 1 هزار اهالی 50، 2 تولد، 21. 0 فوت و به 1 هزار کودک نوزاد 136، 2 فوت راست آمد. سبب اساسی مرگ بیماریهای سرایتی و پرزیتیند. سال 2010 لیبیریه 75 بیمارخانة دارای 4، 3 هزار کت بود، که از آن 34-تاش بیمارخانة دولتیند. سال 2010 در لیبیریه 351 دُختُر، 34 دُختُر دندان، 10، 5 هزار خمشیرة طبّی کار می‌کرد. 5 کالج ستاماتالاگی، مکتبهای طبّی کدرهای طبّی تییار می‌کنند.

معارف. تعلیم از سال 1919 حتمیست. امّا سال 2015 زیاده از 50% بچگان امکانیّت به مکتب داخل شدن را نداشتند. تعلیم میانه و کسبهای تکنیکی پولی است. مکتب میانه 6-سالة دوزنگی، هر کدامی 3-سالی. قریب 30% مکتبهای ابتدایی و زیاده از 50% مکتبهای میانه تابع تشکیلاتهای کلیسای امریکا‌اند. معلومات کسبهای تکنیکی و پیدگاگی در اساس زینة یکم مکتب میانه داده می‌شود. سال تحصیل 2015 در مکتبهای ابتدایی 250. 2 هزار خواننده، مکتبهای میانه 25، 5 هزار، مکتبهای کسبهای تکنیکی 0، 4 هزار خواننده تحصیل می‌کرد.

ویدیو در بارة لیبیریه

کلانترین مکتب عالی-انیویرسیتیت لیبیریه (در مانراویه، تأسیسش 1951، سال تحصیل 2010 در آن 2، 6 هزار استودینت تحصیل می‌کرد). در لیبیریه کتابخانة عاموی دولتی (تأسیسش 1959) ، کتابخانة انیویرسیتیتیت دولتی، موزی افریکه (تأسیسش 1960) و موزی مدنیّت افریکة مرکزی در رابرتسفیلد (تأسیسش 1964) موجودند.