مدنیّت زمانبابا

مدنیّت زمانبابا- مدنیّت دورة برنج، که به نیمة یکم هزارة 2 تا میلاد منسوب است. از نام یادگاری در نزدیکی کول زمانبابا واقعگشته گرفته شده است. یادگاریهای مدنیّت زمانبابا از باششگاه و قبرستان عبارت بوده، از مرکز ناحیة قراکول ولایت بخارا 15 کیلومتر در سمت شمال و غربی واقع گردیده است. مدنیّت زمانبابا آثار محلی قدیمترین قبیله‌های زراعتکار و چاروادار به شمار می‌رود.

ز محل زمانبابا یک تهخانة سطحش 170 متر مربّع، دو کازه (چیله) ، داش (خمدان کولالی) و دیگر چیزها یافت شد. برای از آبخیزیها محافظت کردن محل سمت چپ شرقی آن با دیوار خیلی بلند احاطه شده است. هنگام حفریات از تهخانه و دیگر حدود محل آثار آتشدان ویرانه چقورچهایی، که ستونها گذاشته می‌شدند، استخوان گوسفند، بز و هیوانهای وحشی، دانه‌های سیاه گندم و جو، باقیماندة نه و خاشاک، شکسته‌پاره‌های دست‌آس، پاره‌های داس از سنگ چقماق هر گونه منچاقها از سنگهای قیمت‌بها و غیره یافت شد.

بازیافتها شهادت می‌دهند، که ساکنان این محل با دهقانی و چارواداری مشغول بودند. آکادمیک اف ازبکستان م. غ. غلاماو سالهای 1950-51 و 1953-54، آرشیالوگ ا. ا. عسکراو سالهای 1961-64 در قبرستان زمانبابا حفریات گذرانیدند. باقیماندة 43 قبر آموخته شد. قبرها لحددار بوده، مییتها را طوری گورانیده‌اند، که مثل طفل در شکم مادر بوده، پای و دستانشان را درهم کشیده، به پهلوی راست یا چپ خوابیده‌اند. مییتها تنها، دونفری و بعضاً سینفری (مرد، زن و کودک) گورانیده شده‌اند. در یک قبر دوباره گورانیدن آنها نیز مشاهده گردید. در قبرها اسلحة گوناگون و لباسهای مرحوم هم گذاشته شده‌اند. از قبر مردان بیشتر پیکان، آلات کاردمانند و غیره از قبرهای زنان منچاقهای گوناگون از سنگهای قیمت‌بها، مرجان طلا، آیینه و دیگر چیزها، اینچنین ظرفهای گوناگون سفالی بی‌نقش و نگار، از یک قبر هیکلچة سفالی آلهه یافت شد. به این هیکلچة آلهه شاید همچون رمز فراوان‌حاصلی اعتقاد داشته باشند.

ز قبرستان یافت شدن منچاقهای از لعل بدخشان ساخته شده، ظرفهای سفالی قبیله‌های دهقانی ترکمنستان جنوبی و چیزهای دیگر دلیل آن است، که قبیله‌های مدنیّت زمانبابا با قبیله‌های همسایه رابطه‌های اقتصادی و مدنی داشته‌اند. مدنیّت زمانبابا میراث مادّی و مدنی یک اولاد به حساب می‌رود.