«اصول» اقلیدس (اوکلید) ، مهمترین اثر متیمتیکی اوکلید، که در عصر 3 تا میلاد تألیف شده، اساسهای متیمتیکة عتیقه-گیامیتریة بسیط، نظریة عددها، الگیبره، نظریة عمومی نسبتها و اصول مویین نمودن مساحت و حجم را دربر میگیرد. از 13 کتاب عبارت است. اوکلید در اثر مذکور ترقّیات سیصدسالة متیمتیکة یونان را جمعبست نموده است، که آن اساس تدقیقات منبعدة علم متیمتیکه گردید. بعد اوکلید متیمتیکها گیپسیکل (عصر 2 تا میلاد) و اسیدار (عصر 2 تا میلاد) به «اصول» اقلیدس کتابهای 14 و 15-را علاوه نمودهاند، بنا بر این اکثراً اثر را 83 15 کتاب عبارت میگویند. این اثر برجستة اوکلید با سیستم دیدوکتیوی، یعنی با اصول عکسیامتیکی تألیف شده است: در آن تصدیقات اوّل بی اثبات قبول شده، باقیمانده همة دعواها-پاستولتها چون خلاصه از همین عکسیامهها برمیایند. کتابهای 1-6 به پلنیمیتریه، 7-10 به اریفمیتنکه و بزرگیهای ناهمچین، که با یاری پرگار به خطکش ساختن ممکن است، کتابهای 11-15 به ستیریامیتریه آیدند.
«اصول» اقلیدس در زمان ما نیز اثر نمونوی علمی به شمار میرود و حالا اساس کتابهای درسی امروزه را تشکیل داده است. م. تاجییف.
وسول حرفی دو یکی از راههای سوادآموزی قدیمیست. از قدیمولییام تا سالهای 20 عصر 20 معمول بود. اصول حرفی سه مرحله داشت: ا) حرفیادگیری؛ ب) حرفها را هیجّه کرده خواندن؛ و) با هیجّه کلمهها را خواندن. حرفیادگیری. نام حرفها را به شاگردان یاد و نشان میدادند، بعد این حرفها را پسِ هم نامبر میکردند، حرفها را عادتاً به روی تختچه مینوشتند و آن را «تخته» مینامیدند. حرفها را هیجّه کرده خواندن این طور شکل میگرفت: الف زبره، الف زیر، الف پیش-و-ا، ا، و. جم زبر-جه، جم زیر-ج، جنم پیش-ج و-جه، ج، ج و. هر حرف با سه صداناکن کوتاه-ا، ا، و خوانده میشد. با هیجّه کلمهها را خواندن. کلمهها را به طور زیل هیجّه کرده میخواندند: کلمة الحمد و-الف با لام زبر ال، هی با میم زبرهم الهم، دال پیش-دو الحمد و.
دد وقت سوادآموزی خط مشق کرده نمیشد. با اصول حرفی سواد برآوردن بغایت مشکل بود.
x. کریماو.
Инчунин кобед
سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی
سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی (سال تولد و وفات نامعلوم) ، لغتنویس فارس-تاجیک (عصر 15). در …