ورفی شیرازی

عرفی شیرازی جمال‌الدّین محمّد ابن زین‌الدّین ابن جمالودّینپ چادرباف (1556، شیراز-1591، لاهور پاکستان) ، شاعر فارسی‌زبان هندوستان. یکی از نمایندگان سبک هندی. پس از کسب کمال به هندوستان سفر کرد و به خدمت حکمرانان این کشور داخل شد. س. 1588 اشعارش را در دیوانی جمع آورد. عرفی شیرازی در پیروی «مخزن-ال-اسرار» و «خسرو و شیرین» نظامی گنجوی داستانهای«مجمع-ال-ابکار» و «فرهاد و شیرین» را ایجاد کرده است. رسالة نثری عرفی شیرازی «نثریه» در موضوعهای تصوّفی تألیف شده است. عرفی شیرازی در قصیده‌گویی شهرت یافته باشد هم، غزلسرایی را وظیفة اساسی خود دانسته است.
به عقیدة او گزل نسبت به دیگر نوعهای شعر به روح زمانه بیشتر موافق است. عرفی شیرازی در آفریدن رباعی و قطعه نیز زبردست بوده است. در اشعار او مسئله‌های گوناگون اجتماعی و اخلاقی از قبیل مذمّت بی‌عدالتیهای زمانه و بی‌مروّتی حاکمان، شکایت از تقدیر و روزگار، بی‌قدری علم و دانش، اهمیت کوشش و کار، ترغیب دوستی و رفاقت، نیگکوکاری، صدق و صفا، انساندوستی و غیره انعکاس یافته‌اند. عرفی شیرازی صاحب تخییول رنگین شاعرانه بوده، در مضمونافرینی، نازکبیانی، ایجاد کردو ترکیب و تشبیه و استعاره‌های نو و حسن بیان و متانت سخن، استعمال واسطه‌های تصویر بدیعی و صنعتهای ادبی، مهارت بلند داشته است. اشعار عرفی شیرازی هنوز هنگام زنده بودنش مورد توجّه اهل ادب قرار گرفته بودند.
دیوان اشعار عرفی شیرازی در هندوستان، کلیات و منتخب اشعار و در ایران و گلچینی از آثارش در تاجیکستان («شرق سرخ». 1963. ش 11) به طبع رسیده‌اند.
ه. علی‌مرداناو.