«افر»

«افر» و ف آ ر، 1) ضربیست در سلسلة «دوازده‌مقام». موافق معلومات رسالة موسیقی بهجت-عور-روح» عبدالمؤمن صفی‌الدّین «افر» یکی از 24 ضرب (وزن) معمول «دوازده‌مقام» بوده، عادتاً برای آهنگ و نواهای شوخ مفرّح در اصول داعیره استفاده می‌شده است. ترکیب وزنی‌اش از 5 ضربعبارت بوده، 2 ضرب سنگین (یعنی بم) و 3 ضرب سبک (یعنی ایر) دارد. اتانینش: تنی تن تنی تنا (نوع دیگرش: تننی تن تننی تنا). 2) شکل آهنگییست در سلسلة «شش‌مقام». «افر» در شعبه‌های «شش‌مقام» چون قسم خاتموی سلسلة آهنگی موضوعهای اصلی به صفت وریسیه‌های مویین آهنگی می‌آید. مثلاً، در شعبة یکم مقام «بزروک» با نام «افر ازّال»، در مقام «راست» با نام «افر عشّاق»، در مقام «نوا» «افر بیات»، مقام «دوگاه» «افر چارگاه»، مقام «سه‌گاه» «افر سه‌گاه» و در مقام «عراق» با نام «افر موهییر عراق» افاده یافته است. در شعبة دوّم هر مقام (از روی سلسلة سیویتوی) نیز قسم خاتموی به شمار می‌رود. اساس «افر» را در «شش‌مقام» نیز مثل «دوازده‌مقام» «اصول» داعیره تشکیل می‌دهد، که این اصول و یا ضربشوخ مفرّح بوده، چون آهنگ جمع‌بستی می‌آید. «افر» در تمام سلسلة «شش‌مقام» با چِنک ضربی (وزن)-ا 6/8 و یا 3/4 اجرا شده، در شعبة دوّم هر مقام بعد از شکلهای آهنگی «تلقیلچه»، «قشقرچه»، «ساقی‌نامه» می‌آید. «افر» بعضاً با شعرهای خلق سراییده شوده، نسبت به دیگر شکلهای آهنگی حجماً خردتر است. خطّ اوّل آهنگی «افر مغولچة بزرگ» از شعبة دوّم مقام «بزرگ» چنین است. 3) نام یکی از ضربخای رقص تاجیکی را گویند، که با داعیره اجرا می‌شود.
دبیات: شش‌مقام، جلد 1، مسکو، 1950.
. رحیم‌اف.