توتک

توتک، توتگولک، توتگزک، توتغوزک (راterium راlugamum) ، یک نوع گیاه خودرویست از عایلة نسترنیها. گیاه سیرپایه و بسیارساله‌ای است، که 40-90 سم قد می‌کشد. در منطقة جنگلزار گرمسیر و پهنبرگ، علفزار، نشیبیهای سنتلاخ و شغلجایها (قطارکوههای قُرمه، زرفشاو، حصار و درواز، موضعهای تاجیکستان جنوبی و شرقی؛ 1000-2500 م از سطح بهر) ، اینچنین چون علف بیگانه در کشتزار و باغ می‌روید.

توتک گیاه دارویست. در طبّ خلقی جوشاب بیخش را داروی خون‌بند (هنگام زوسنتاریا، یعنی اسهال خونین، بواسیر، بیماریهای زنانه) و اسهال‌آور می‌حسابند. از برگ و پایة خشک آن «چایی» دم می‌کنند، که اشتهاآور بوده، کار عضوهای هاضمه را تقویت می‌دهد. به درد گلو و زنگیله نیز دواست. از برگ نوخیز توتک (با جگجغ، متینج، قاق و، اوگوچ و غیره) سمبوسة علف و خورش تییار می‌کنند.

توتک را چاروا نغز می‌خورد. برگ و پایهش (تا گلشکفت) تا 5% قند، 4% آهر، 10، 6% سفیده، 4% روغن، 41-70 مگ% ویتامین س، 5 مگ% کراتین (پراویتمین ا) ، فلونایدها و مادّه‌های دبّاغی دارد.

م. حاجیمتاو، م. سعیداو.