تورب

ترب، طرف، توروب، فیجل (rashanus sativus var. sativus) ، گیاه یک-دوساله‌ای است از عایلة چلّیکگولها یک نوع سبزروات بیخ‌میوگیست، بیخش گوناگون‌شکل (درازرویه، لونده و غیره) ، سفید، گلابی، سیاه و سرخ، سیرمغز و سیراب؛ وزن یکتاش تا 5 کگ می‌شود.

تورب سبزه‌وات دوستداشتة تاجیکان است. طعمش خوش و کمی تند است. سبزه‌وات پرهیزی و طبابتی نیز حساب می‌یابد.
تورب را از زمانهای قدیم چون رستنی دارویی استفاده برده‌اند. عصرهای 5-4 تا میلاد خصوصیتهای شفایی آن را بقرات تعریف کرده است. دیاقوریدوس و جالینوس اشتهاآور و تقویتبخش عضوهای هاضمه بودن ترب را نشان داده‌اند. ذَکریای راضی، ابوریهان بیرونی و ابوعلی‌سینا نیز ترب را رستنی دارویی دانسته‌اند. مثلاً، سوا با تخم ترب علّت جگر و با شیرة بیخش آبخوره را طبابت می‌کرد. او ترب را پازهر مار و کجدُم می‌حسابد. طبیبان خلقی آن را بیشتر برای طبابت علّت اسپورج، اینچنین سورفکبوتک استفاده می‌برند. ترب در عسل خوابانده را هنگام التهاب راه نفس، سل و سلفه استعمال می‌کنند.
معلم کرده‌اند، که آب ترب جداشوی شیرة معده را می‌تیزاند و هضم خوراک را بهتر می‌نماید؛ کار روده‌ها را تقویت می‌دهد، برای از ارگانیزم خارج شدن خالیستیرین مساعدت می‌کند. ولی هنگام زخم معده، التهاب روده، علّت جگر و بیماریهای وزنین دل از استعمال ترب خودداری باید کرد. بنا به بعضی مأخذها با گوشت لحم مرغ و جرغات خوردو آن نیز ضرر دارد. مثلاً، در «طبّ یوسفی» می‌خوانیم:
هر آن کس، که از عقل نور و زیاست.
به هم ترب و جغرات خوردن ختاست. یا خود:
تناوول کنی لحم مرغ ار به ترب،
به صحّت نماند ترا هیچ قرب.
برگ و پایة ترب سیلاس سیرغذا می‌شود. بیخ آن تا 0، 15% روغن، 0، 8-1، 6% قند، 2% سفیده، ویتمنّهای س (0، 12%) ، و، کراتین (پراویتمین ا) ، روغن ایفیر، به مقدار زیاد نمکهای کلیی، تخمش تا 6، 5% روغن ایفیر و 34-45% روغن دارد.
م. خاجیمتاو.