ترنسکریپتسیه (از لاتینی traskriptio-رونویس کردن) ، آوانوشت، تجدید خطّی آواز، کلمها و متوها توسط یگان سیستم الفبا. سه نوع ترنسکریپسیه-فونتیکی، فالیمتیکی و عملی وجود دارد. در ترنسکریپسیة فونتیکی نطق با تمام خصوصیتها و تابشهای آوازیاش انعکاس مییابد.
مسلن، کلمههای اسباب، ریسمان، چشمبند را در اساس الفبای امروزة تاجیکی و الفبای لاتینی چنین ترنسکریپسیة فونتیکی کردن ممکن است؛ اسپاب، رییسمان، چشمبن-اspob riesmon، سsmban. ترنسکریپسیة فونتیکی در لغتهای دوزبانه، کتابهای درسی، دستورها برای آموزش زبان بیگانه، در تدقیق لهجههای نامعلوم یا کم آموختیشده استفاده میشود. در ترنسکریپسیة فونتیک (فانالاگی) هر یک فونمه به یک علامت مویین موافقت میکند. مثلاً: <سباب>، <ریسمان>، <چشمبند>–< اspob >، < riesmon >، < سsmban >. ترنسکریپسیة فونتیکی را در قوسین مربّع[] و ترنسکریپسیة فونمتیکی را در قوسین اریب () یا شکسته < > میگیرند. عادتاً برای هر دو نوع ترنسکریپسیه الفبای لاتینپ را با علاوة حرفهای یونانی و علامتهای زیاد دیکریتیکی استفاده میبرند.
در آموزش زبانهای ایرانی ترنسکریپتسیة بینلخلقی ایرانی (تبه) استفاده میشود، که در اساس الفبای لاتینی با علاوة بعضی حرفها از الفباهای یونانی و چکی مرتّب شده است. اوّلین بار (سال 1880) شرقشناس چک و. تامشیک ترنسکریپسیّه را استفاده برد، بعدتر در اثر جامی «grundrise dیگ iranischen رhilolojie» («اساسهای فیلولوژی ایرانی»، شترسبورگ، 1898-1901) برای ثبت متریال زبانهای متروک قدیمی (اوستایی، فارسی قدیم، فارسی میانه و غیره) و زبانهای زندة ایرانی تطبیق گردید. برابر وسیع گردیدن دایرة تحقیق زبانهای ایرانی و کشف شدن لهجه و شیوههای نو این ترنسکریپسیه از طرف ایرانشناسان تکمیل یافت. از آغاز عصر 20، هنگامی که عالمال روس و ساویتی به آموزش زبانهای گوناگون ایرانی دست زدند، به جای الفبای لاتینی ترنسکریپسیة متنها در اساس الفبای روسی معمول گردید. در این سیستم ترنسکریپسیه برابر حرفهای روس حرفهای، خاص زبان ملّی، بعضی حرفهای لاتینی و علامتهای گوناگون دیکریتیکی وجود دارند. بعضاً با مقصد علمی ترنسکریپسیة انلیتیکی غیریلیفبایی را استفاده میبرند. در این ترنسکریپسیه علامتهای مخصوص-رقم و رسمها معمول بوده، هر یک علامت به عنصرهای ارتیکولیتسیانی (تلفّظ) آواز (لبی، زیچ و غیره) موافق است. مشهورترین ترنسکریپسیة غیریلیفبایی ترنسکریپسیة انلبیتیست، که زبانشناس دنییگی. آ. اسپیرسین (1860-1943) اختراع کرده است. این ترنسکریپسیه جزءهای آواز را نسبتاً مکمّل توصیف دهد هم، برای نوشتن متن موافق نیست.
ترنسکریپسیة عملی-نوشتن کلمههای ترجمهناپذیر زبان بیگانه (خارجی) به یگان الفبای ملّیست (نوشت اسمهای خاص خارجی، فمیلیهها، نامهای گیاگرفی و غیره). شرط اساسی ترنسکریپسیة خوب عملی به تلفّظ اصلی کلمههای خارجی نزدیک شدن است. در مطبوعات، خریطههای گیاگرفی، ادبیات مخصوص علمی و غیره استفاده میشود.
دبیات: اِدِلمَن تس. ا. ، آ ادینایی نوچنایی ترنسکریپتسی دلیه ارنسکیخ یزыکاو، مسکو- لنینگراد، 1963. x. قرباناو.