تیلّا

طلا (لاتینی اurum) اu، المنت شیمیایی از گروه 1 سیستم دوری مندلیف: رقم اتمی 79، مسّة اتمی 196، 9665. طلا متال وزنین رنگش زرد است. یک ایزوتوپ ثابت 197u دارد. 195u (ت1/2=185 روز) و 198u (ت1/2=2، 686 روز) ایزوتوپهای رادیواکتیو نسبتاً مهم طلا می‌باشند. طلا اوّلین متال به آدم معلوم بود. مصنوعات از طلا ساخته شده هنوز در زمان نیالیت (هزارة 5-4 تا میلاد) موجود بودند.

در مملکتهای قدیم (مصر، بیننّهرین، هندوستان، ختایی (هزارة 3-2 تا میلاد) طلا استحصال کرده، از آن هر گونه اسبابهای آرایشی می‌ساختند. الخیمیکها طلا را «شاخ متالها» نامیده، به رمة آفتاب اشاره‌ کردند؛ کشف اصولهای به طلا مبدّل کردن می‌تلهای ناسیل مقصد اساسی الخیمیه بود. طلا به حساب میانه 4، 3-10-7%-ا مسّة لیتاسفیره را تشکیل می‌دهد. در مگمه و جنسهای مگموی طلا پراکنده است، ولی از آبهای گرم درقیشر زمین کانهای گیدراتیرمی آن حاصل می‌شوند، که اهمیت کلان صناعتی دارند. در معدنها طلا اساساً در شکل خالص وامیخورد. جنسهای کوهی 5•10-7%، آب دریایو اقیانوسها 0، 01-0، 05 مگ/ت طلا دارند. طلا در بافته و خون ارگانیزمهای زنده نیز یافت شده است. طلا را در 41 مملکت جهان استحصال می‌کنند؛ ذخیرة اساسی آن در ا.ج.ش.س.، رج و کنده جایی گرفته است.
تیلّا متال نرم و خیدی چندیر بوده، گرمی و قوّة الکتر را نغز می‌گذراند؛ به تأثیر شیمیایی نهایت استوار است. زیچی‌اش 19320 نگ/م3 (در 200س) ، t گود. 1064، 430س، (جوش. 29470س؛ کانفیگورسیة الکترونهای قَبَت بیرونی اتم 5d|06s’ می‌باشد. در پیوستهایش 1 و 3 در بعضی پیوستهای کامپلیکس 2) ولینته است. طلا با غیریمیتلّها (غیر از گلاگنها) پیوست نمی‌شود؛ با گلاگنها گلاگنید و در آمیختة کیسلاتة hn03 و نسi حل شده کیسلاتة ن[ایسi4] حاصل می‌کند؛ در محلولهای تسینید نتریی کcn یا کلیی کcn (با اشتراک آکسگین) طلا به تسیناورت (1) نتریی 2na[اu (cn) 2] تبدل می‌یابد.
تیلّا را از قدیمولییام با اصول گوناگون از قبیل شستن ریگ کانهای پاشخورده استحصال می‌کردند. سالهای 90-ام عصر 19 در امریکا، افریکه و استرالیا اصول عملگمسیه و سینیدانی را استفاده بردند. آخر عصر 19-اوّل عصر 20 طلا را از کانها استحصال می‌کردگی شدند، یعنی جنسهای طلادار را میده کرده، به محلولهای سینید کلیی یا نتریی آمیخته می‌کنند، که هنگام آن طلا از تأثیر سینیدها در شکل نمک کامپلیکسی حل‌شونده به محلول می‌گذرد. بعد از محلول آن را به واسطة متال روح برقرار کرده، در شکل تکشان جدا می‌کنند.
تیلّا را در تکنیکه در شکل خوله همراه دیگر متالها (مثلاً، مس، پلتینه و غیره) استفاده می‌برند. میکدار طلا را در خوله‌هایش، که برای استحصال جواهرات، تنگه، مدال، پراتیز دندان و غیره کارفرموده می‌شوند، با محک (پرابه) اشاره‌ می‌کنند. طلا اینچنین برای زرحلدوانی از پریپرتهای آن در طبّ هنگام معالجن ارتریتهای مزمن و ترباد استفاده می‌شود؛ محلولهای کلّایدی طلای رادیواکتیو را در رادیوتیرپیه کار می‌فرمایند.
تیلّا در شرایط استحصالات مالی ایکویولینت کلّی حساب می‌شود. طلا چون ایکویولینت کلّی ارزش همة مالهای دیگر را مویین نموده، ارزیپ مخصوص استعمالی پیدا می‌کند و به پول تبدل می‌یابد. «طلا و نقره از روی طبیعت خود پول نیستند، ولی پول از روی طبیعت خود طلا و نقره می‌باشد» (مرکس ک. ، در کتاب مرکس ک. ا اینگیلس ف» ساچینینی، 2 ازدتیلستوا، تام 13، سال 137). در ابتدا طلا فقط برای تییار کردن آرایشات استفاده می‌شد. بعد واسطة پس‌انداز و غن نمودنّ بایگری و مبادله گردید. طلا را هنوز 1500 سال تا میلاد در ختایی، هندوستان، مصر، دولتهای بیننّهرین و در یونان قدیم عصر 8-7 تا می‌لا به صفت پول استفاده برده‌اند. در تیرّیتاریة ا.ج.ش.س. (در ارمنستان) سکّة تنگه‌های طلایی به عصر 1 تا می‌لا راست می‌آید. ولی طلا در دورة قدیم و عصرهای میانه متال اساسی ولیوته نبود. پولهای مسین و نقرگی را نیز استفاده می‌بردند.
ینکیشاف کاپیتالیزم و اوج سودای بینلخلقی مقام پول متالی را بلند کرد. با وجود آن در همة مملکتها برابر طلا پول نقره‌گین هم در معاملات بود. زیاد شدن استحصال جهانی طلا و مخصوصاً از استرالیا و افریکه به اوراپه و شمه کشاندن آن نقره را بی‌قرب کرد و به مانامیتلّیزم طلایی (نگرید استاندارد طلا) گذشتن اکثریّت مملکتها شرایط فراهم آورد. طلا در شرایط استحصالات مالی ستیخیوی مناسبت آدمان را انعکاس نموده، از روی خصوصیت فطری و نتورلی خود مقام آن همچون مناسبت اشیا در تمام ساحه‌ها بلند گردیده، فیتیشیزم طلای و پولی را به وجود می‌آرد. حرص طلاغونکنی از حد زیاد گردیده، آدمان به جنایتهای مدهش دست می‌زدند. نفوذة طلا مخصوصاً در زمان کاپیتالیزم، که قوّة کارم به مال تبدل می‌یابد، بلند شد. در دورة کاپیتالیزم به وجود آمدن بازار جهانی دایرة معاملات طلا را وسیع نموده، آن را به پول جهانی تبدل داد.
در دورة کریزیس عمومی کاپیتالیزم استاندارد طلا اهمیت خود را گم کرد. در نتیجه در معاملات داخلی مملکتهای کاپیتالیستی پول کاغذی معمول گردید، که به بنکناتهای طلا عوض نمی‌شد. صادرات طلا و خرید و فروش آن را محدود یا تماماً منع کردند. بعد این طلا چون واسطل معاملات و پرداخت استفاده نمی‌شد، ولی چون اندازة یگانة ارزش، واسطة تشکیل خزینه و پولهای جهانی، زمینة اساس سیستم پولی و عامل تنظیم قطعی مناسبتهای طرفین پولی و عهده‌داریهای مملکتهای کاپیتالیستی اهمیت خود را نگاه داشت. حجم ذخیره‌های طلا نشانة مهم استواری ولیوتة کاپیتالیستی و اکتیدار اقتلسادی مملکتهای جداگانه می‌باشد (نگرید ذخیرة طلا). حالا طلا برای استفاده بردن در صناعت و غنکنی خصوصی در بازارهای مخصوص طلا خرید و فروش می‌شود. از دایرة معاملات بازار آزاد بینیدولتی برآمدن طلا سهم آن را در سیستم ولیوتة جهان کاپیتالیستی، پیش از همه، در ذخیره‌های ولیوته‌های آنها کم کرد. در اقتصادیات ساتسیلیستی نیز طلا ایکویولینت کلّی بوده، به صفت اندازة ارزش و معیار نرخ استفاده می‌شود.