توبه

توبه (بازگشتن، رجوع کردن) ، در تصوّف، زینة تکامل روحی را گویند، که ضمن آن در حیات سالک تحوّلی به وجود آمده، ابتدای معرفت تصوّفی شروع شود. در این مرحله سالک تسمام می‌گیرد، که مناسبت رسمی خود را با شریعت قطع نمودن به کمالات معنوی بپردازد. در شریعت توبه بازگشتن از گناه قبلاً صادرشده است. در تصوّف باشد، سالک در این مقام حیات خود را تغییر داده، راه معرفت عرفانی را پیشه می‌کند.

چولّابی هجویری در «کشف-ال-مهجوب ل ارباب-ال-قلوب» آورده، که اگر در شریعت کسی قصد خذمت کند، باید از طهارت ظاهری (با آب) شروع کند، در تصوّف اگر کسی راه معرفت را پیش گیرد، باید از طهارت باطنی یا خود توبه شروع کند. و فکر محقّقان تصوّف انلیز زینة مقام توبه اجابت (به فعل) ، زینة بعدی انابت (به دل) و زینة نهایی توبه است. آنها اینچنین توبه را به توبة عام (عموم) و خاص (خصوصی) تقسیم نموده‌اند. توبة عام از گناه برگشتن بوده، توبة خاص از غفلت بیدار شدن و راه معرفت عرفانی را پیش گرفتن است.
توبه یکی از زینه‌های معرفت عرفانی بوده، مضمون و معنی علمی ندارد. م. خزرتقولاو.