ترجیعبند

ترجیع‌بند-منظومه‌ای را گویند، که از سلسلة بندها (خانه‌ها)-ا شعری عبارت بوده، بندها بین همدیگر بابیت واسطه، بیت واصله (وسیله)-ا عیناً تکرارشونده پیوست می‌گردند. در آغاز پیدایش ترجیع‌بند از پنج بیت عبارت بوده، همة ده مصرع قافیة یگانه داشتند. مثلاً، یک بند ترجیع‌بند فرّخی:
همیگفتم، که که‌ای باشد، که خرّم روزگار آید،
جهان از سر جوان گردد، بهار غمگسار آید.
بهار غمگسار آید، که هر کس را به کار آید،
بهاری، ک-اندر او هر روز می را خواستار آید.
ز هر بادی، که برخیزد، کنون بوی بهار آید،
کنون ما را ز باد بامدادی بوی یار آید.
چن روی کودکان ما درخت گل به بار آید،
‌نگار لاله‌رخ با ما به خرّم لاله‌زار آید.
مة مشکین گسارد، تا گه بوس و کنار آید،
چه را خوش گردد و با طبع خسرو سازگار آید.
ز عصر 12 سر کرده مقدار بیتهای بندها و طرز قافییبندین آنها تغییر یافت. مثلاً، معزّی ترجیع‌بندهایی دارد، که بندهایشان از هفت تا ده بیتند و مثل غزل (از، به، و، گه. . .) قافیه دارند. در ادبیات کلاسیکی فارس-تاجیک سعدی یکی از مشهورترین ترجیع‌بندسرایان است. نوعهای دیگر ترجیع‌بند نیز دیده می‌شود. مثلاً، در ایجادیات شاهین، فطرت وردانزیهی، سامی، طغرل و غیره شعرهایی هستند، که هر بندشان از دو بیت عبارت بوده، همة چهار مصره‌اشان همقافییند. ترجیع‌بند در ادبیات ساویتی تاجیک نیز معمول است (مثلاً، «به زیارت داهی» م. رحیمی).
دبیات: مسلمانقولاو ر. ، اسرار سخن، دوشنبه، 1980.
ر. مسلمانقولاو.