تماک و

تماکو، تنباکو (nicotiana) ، جنس گیاههای یکساله و بتّه‌ای است از عایلة اورنجیها. برگش بی‌دندانه، گلش گوناگون‌رنگ، غوزه‌اش سیرتوخم. در دنیا بیش از 60 نمود تماکو می‌روید. در ا.ج.ش.س. 2 نمود آن را می‌پرورند. در بسیار کشورهای دنیا چون گیاه نشئه‌مندی کشت می‌کنند. بعضاً از تماکو خودرویی نیز چلیم تییار می‌کنند. بعضی نوعهای تماکو را، که گلهای بزیب قیفشکل و خوشبویی دارند، در گلزار و چارباغها می‌پرورند.

تماکوی چلیمی (n. tbacum) گیاه بسیارساله بوده، زراعتش یکساله است. پایهش راست، تا 3 م قد می‌کشد. برگش دمچه‌دار یا بی‌دُمچة گرده یا درازرویه (تا 52 سم) ، سبز (بعضاً زرد یا سبزیزردچتاب) ، گلش نیچشکل گلابی، سرخ یا سفید (درازی‌اش تا 4 سم) ، گوزه‌اش (درازی‌اش 1، 5-2 سم) سیرتوش، تخمش میدة جگری بورتاب (وزن 1000-تاش 60-80 مگ).
دورة نشوش 135-170 شباروز. تماکو چلیمی زراعت گرمیپرورد (تخمش در حرارت 27-28°س نیش می‌زند و هنگام حرارت 24-28°س نشو و نما می‌یابد) ، نمی‌طلب است. در سیاه‌خاک، خاک دارچینی و خاکستررش نغز می‌سبزد و به مادّهام غذایی سیرطلب می‌باشد.
ز برگ تماکو مصنوعات گوناگون (سیگار، ناس-از نوع مخصوص ناسی تماکو و غیره) استحصال می‌کنند. صفت محصولات تماکو به تناسب سفیده و انگشتابها، میکدار نیکوتین و روغن ایفیر وابسته است. برگ تماکو
1-4% الکلاید زهرناک نیکوتین، 5-17% کیسلاته‌های آرگنیکی دارد. نیکوتین را بر ضد حشرات ضرررسان استفاده می‌برند. از آن ویتامین رّ نیز حاصل می‌کنند. تخم تماکو 30-35% روغن دارد، که آن را برای صابونپزی استفاده می‌کنند.
د .: سپرواچنّک تبکاواده. مسکو، 1975.
ه. مدمیناو.